mưu trí, với cái mưu trí ranh mãnh của quần chúng. Cho nên, không có gì
là khó hiểu nếu ở đại đội, mọi người đều quý anh và nghe theo anh.
Chính ủy Bô-ga-rép và chiến sĩ I-nha-chi-ép là như vậy đó. Người thứ
nhất là người cán bộ lãnh đạo tiêu biểu cho phẩm chất, trí tuệ, quyết tâm,
vai trò tổ chức và lãnh đạo quần chúng của Đảng. Người thứ hai tiêu biểu
cho phẩm chất, sức mạnh và tài trí của chính bản thân quần chúng. Họ đại
diện cho nhân dân và nhân dân là bất diệt. Đối với Gơ-rô-xman, nhân dân
là kẻ sáng tạo nên mọi giá trị tinh thần và vật chất, là tượng trưng cho tất
cà những cái gì cao cả nhất: trí tuệ, tinh thần sáng tạo, lòng yêu cuộc sống,
yêu tự do, tình đồng chí, lòng nhân nghĩa, lòng dũng cảm... Còn kẻ thù của
nhân dân, bọn bóc lột, chủ nghĩa tư bản, chủ nghĩa phát-xít, thì mang trong
mình nó tất cả những cái gì đê tiện nhất: lòng thù hằn con người, sự man
rợ, tính hèn nhát, sự khô cằn về mọi mặt... Cuộc đấu tranh của nhân dân
chống kẻ thù, chính là cuộc đấu tranh của con người chiến thắng con vật,
của sự sống chiến thắng cái chết, của điều thiện chiến thắng điều ác, của
ánh sáng chiến thắng bóng đêm.
Trong cuộc chiến đấu ấy cho cuộc sống, Đảng và quần chúng kết thành
một khối và điều đó được nêu bật trong hình ảnh kết thúc cuốn truyện:
tiếng súng của trận đánh thắng lợi vừa chấm dứt mọi người đang đi tìm
chính ủy, thì thấy chính ủy Bô-ga-rép cùng chiến sĩ I-nha-chi-ép, mình mấy
đầy thương tích, loạng choạng dìu dắt nhau từ trong khói lửa cùng bước
tới, như đi ra với cuộc sống.
Người dịch
