Ở phần khác của bộ sách Hoặc là/ Hoặc là sẽ có một quan điểm khác
với lối sống hiếu cảm, ở đó một vị thẩm phán tuyên giảng về đời sống đức
lý.
Thực ra, bộ sách Hoặc là/ Hoặc là còn nhiều nhân vật khác, mà ta không
xét ở đây. Và cuối sách còn gợi lên lối sống tâm linh, tôn giáo. Kể ra như
thế để thấy viễn tượng của Kierkegaard về ba chặng đường: hiếu cảm, đức
lý và tôn giáo – chứ ông không đồng hóa mình với nhân vật Johannes.
Nhưng hãy chỉ xét đến Nhật ký kẻ mị tình , ta cũng đã lạc vào một thế
giới phong nhiêu của huyền thoại, thẩm mỹ, tâm lý, triết lý… với một văn
phong đầy biến hóa, đầy khơi gợi, ám ảnh.
Từ tiêu đề, ta biết rằng ta đang tiếp xúc với một kẻ mị tình. Dần dần, ta
biết rõ hơn, đó là một kẻ mị tình thông minh và tài ba. Anh ta không chỉ
quyến rũ nàng Cordelia mà còn đẩy nàng tới chỗ nàng tự quyến rũ mình, tự
mị mình.
Và ta, người đọc, cũng bị Johannes quyến rũ, đẩy ta tới chỗ tự mị mình,
chẳng khác gì nàng Cordelia ngây thơ kia. Trong mắt nàng, anh ta hiện ra
“rạng rỡ với tất cả vẻ đẹp lộng lẫy của thế gian” như có thể thấy trong lá thư
của nàng:
Anh Johannes của em,
Ngày xưa có một người đàn ông giàu có, sở hữu những đàn bò, đàn cừu
lớn nhỏ không kể xiết. Và có một đứa con gái nhỏ tội nghiệp, nó chỉ có độc
nhất một con cừu non mà nó tự tay cho ăn, cho uống. Anh là người đàn ông
giàu có đó, rạng rỡ với tất cả vẻ đẹp lộng lẫy của thế gian; em là đứa con
gái tội nghiệp đó, cả tài sản có được thì không gì khác ngoài tình yêu của
em thôi. Anh đã nắm lấy tình yêu đó, đã vui hưởng nó. Rồi dục vọng vẫy gọi
