. Tiếng La-tinh trong nguyên tác, có nghĩa: trong tâm trí, trong đầu.
. Thuyết phiếm thần (pantheism) là hệ thống triết lý đồng nhất hóa Thượng đế với thế giới,
hay nói cách khác, Thượng đế hiện hữu trong vạn vật. Cũng là một hệ thống đạo giáo mang lòng tin
rằng Chúa là tất cả và tất cả là Chúa.
. Thần gió (hay Phong thần), theo thần thoại Hy Lạp và La Mã, là vua đảo Aeolia, canh
giữ các ngọn gió (được xem là các con trai ông) trong một cái động trên đảo. Một trong những người
con trai của ông là Sisyphus, vua nước Corinth, vì những tội ác của mình, bị trừng phạt ở Địa ngục
phải đẩy đi, đẩy lại muôn đời một tảng đá lớn lên một triền núi vì hễ cứ đẩy nó gần lên tới đỉnh núi
thì nó bao giờ cũng rơi xuống lại.
. Theo thần thoại Hy Lạp, nàng Ariadne yêu chàng Theseus, trao cho chàng một sợi chỉ khi
chàng đi diệt trừ con quái vật Minotaur bị giam cầm trong mê cung trên đảo Crete. Nhờ sợi chỉ này
mà Theseus ra khỏi mê cung sau khi giết được Minotaur.
. Ở đây tác giả quy chiếu đến câu Mark 3.24 (Tin Mừng theo thánh Máccô, 3.24): “Nước
nào tự chia rẽ, nước ấy không thể bền” (Theo bản dịch Tân Ước của NPDCGKPV).
. Troll: trong thần thoại vùng Scandinavia (Bắc Âu), chỉ người khổng lồ độc ác hay chú lùn
ranh mãnh nhưng thân thiện.
. Jacob là con rể của Laban, lấy hai con gái của Laban là Rachel và Leah làm vợ. Câu
chuyện này được kể trong Sáng Thế Ký 30: 31-43: “Ông nói: “Cha phải trả cho con cái gì đây?”
Ông Gia-cóp thưa: “Cha không phải trả gì cho con cả. Nếu cha làm cho con điều sau đây, thì con sẽ
lại chăn giữ đàn chiên dê của cha. Hôm nay con sẽ đi qua tất cả đàn chiên dê của cha, cha hãy để
riêng ra mọi chiên con lốm đốm và lấm chấm, mọi chiên con đen tuyền trong số chiên, và con nào
lấm chấm và lốm đốm trong số dê cái: đó sẽ là công xá của con. Mai này, khi cha đến kiểm soát công
xá của con, thì sự lương thiện của con sẽ làm chứng cho con: Tất cả những con dê không lấm chấm
và lốm đốm, những con chiên không đen tuyền trong đàn vật của con, sẽ là của ăn cắp.” Ông La-ban
nói: “Ðược, thì cứ như con nói!” Ngày hôm ấy, ông để riêng ra các dê đực vằn và lấm chấm, mọi dê
cái lốm đốm và lấm chấm, mọi con vật có vệt trắng, và mọi con chiên đen tuyền; và ông giao chúng
cho các con trai ông. Rồi ông để khoảng cách ba ngày đường giữa ông và ông Gia-cóp. Ông Gia-cóp
thì chăn những chiên dê còn lại của ông La-ban. Ông Gia-cóp kiếm những cành cây bạch dương,
hạnh đào và tiêu huyền còn tươi. Ông bóc vỏ cho lộ ra phần lõi trắng trên cành, để làm thành những
vệt trắng. Rồi ông đặt các cành cây đã bóc vỏ vào các máng uống nước, nơi chiên dê đến uống, cho
chúng thấy; chúng động đực khi đến uống. Các con vật giao nhau trước các cành cây và đẻ ra những
con vằn, lốm đốm và lấm chấm. Còn những con chiên thì ông Gia-cóp tách riêng ra, và cho chúng
quay về những con vằn và tất cả những con lốm đốm trong đàn vật của ông La-ban. Bằng cách đó,
ông gây cho mình những đàn vật riêng và không đặt chung với đàn vật của ông La-ban. Mỗi khi các
con vật khỏe giao nhau, thì ông Gia-cóp đặt các cành vào trong máng, trước mắt chúng, để chúng
