vật. Đó là cảm nghĩ của nhà vua Ferdinand, bởi năm 1512, ông đã cho du nhập
những nô lệ da trắng vào các vùng Tây Ấn
với mục đích duy nhất ngăn người
Tây Ban Nha lấy vợ thổ dân “vốn còn lâu mới là những tạo vật có lý trí”.
Trước những nỗ lực của Las Casas xóa bỏ lao động khổ sai, các nhà thực dân
tỏ ra ngờ vực hơn là bất bình. Họ kêu lên: “Thế thậm chí không còn được sử
dụng súc vật nữa hay sao?”
Trong tất cả các ủy ban đó, nổi tiếng một cách chính đáng nhất, là ủy ban
các tu sĩ của dòng thánh Jérôme, khiến ta xúc động vừa bởi một sự cẩn trọng
mà các công trình thuộc địa đã quên bẵng mất kể từ năm 1517, vừa bởi nguồn
sáng nó soi tỏ cho ra về các thái độ tâm lý thời bấy giờ. Trong một cuộc điều
tra tâm lý - xã hội học thật sự, được tiến hành theo những chuẩn mực hiện đại
nhất, người ta đã đưa ra cho các nhà thực dân một bảng câu hỏi cốt nhằm biết,
theo họ, những người Anh-điêng có hay không “khả năng tự lực sinh sống, như
những người nông dân vùng Castille”. Tất cả các câu trả lời đều là không:
“May lắm, có thể, là các cháu đời thứ ba của họ; hơn nữa thổ dân hư hỏng sâu
sắc hết mức, bằng chứng: họ chạy trốn người Tây Ban Nha, từ chối lao động
không có thù lao, nhưng lại đồi bại tới mức đem của cải của mình làm quà cho
người khác; không chịu bỏ rơi những người bạn của họ đã bị những người Tây
Ban Nha xẻo cụt tai”. Và đây là kết luận thống nhất: “Thà biến người Anh-
điêng trở thành nô lệ vẫn còn tốt hơn là để cho họ còn là những con vật tự
do...”
Một tư liệu vài năm về sau bổ sung dấu chấm hết cho bản cáo trạng ấy: “Họ
ăn thịt người, họ không có luật pháp, họ đi lại trần truồng, ăn bọ chét, nhện và
những con sâu sống... Họ không có râu và nếu tình cờ mọc râu, họ vội nhổ đi”
(Ortiz trước Hội đồng Ấn Ðộ, 1525).
Vả chăng, cùng thời gian đó, và trên một hòn đảo bên cạnh (Porto Rico, theo
lời chứng của Oviedo), người Anh-điêng tìm cách bắt sống những người da
trắng và đem dìm chết, rồi nhiều tuần lễ liền đứng gác quanh các nạn nhân để
xem xem xác của họ có bị thối rữa hay không. So sánh các cuộc điều tra này có
thể rút ra hai kết luận: người da trắng viện dẫn các môn khoa học xã hội trong
