lúc đó người Anh-điêng lại tin cậy môn khoa học tự nhiên hơn; và trong khi
người da trắng tuyên bố người Anh-điêng là những con vật, thì người Anh-
điêng chỉ nghi ngờ không biết người da trắng có phải là những vị thần hay
không. Cùng một trình độ dốt nát như nhau, cách suy nghĩ thứ hai chắc chắn là
xứng đáng với con người hơn.
Những thách thức về tri thức càng khiến sự bối rối về tinh thần thêm thống
thiết. Mọi thứ đều là bí ẩn đối với các nhà du hành của chúng ta; cuốn Hình
ảnh thế giới của Pierre d'Ailly nói đến một nhân loại mới được phát hiện và
cực kỳ hạnh phúc, “gens beatissima”
bao gồm những người lùn, những người
chỉ ăn hoa quả và thậm chí những người không có đầu. Pierre Martyr thu thập
tài liệu mô tả những con vật quái dị: những con rắn giống như cá sấu; những
con vật thân bò và có vòi như voi; những con cá có bốn chi và đầu bò, sống
lưng có hàng nghìn mụn cóc, và có mai rùa, những con cá ăn thịt người. Ðấy
chẳng qua là những con trăn, heo vòi, lợn biển hay hải mã và cá mập (tiếng Bồ
Đào Nha là tubarao). Nhưng ngược lại, có những bí ẩn hiển hiện lại được coi
là hoàn toàn tự nhiên. Ðể bào chữa cho việc đột ngột thay đổi tuyến đường
khiến ông không đến được Brésil, trong các báo cáo chính thức của mình
chẳng phải là Colomb thuật lại những tình huống phi lý, chẳng hề bao giờ lặp
lại kể từ thời đó, nhất là trong cái khu vực luôn luôn ẩm ướt này: nhiệt độ nóng
bỏng khiến cho ông không thể xuống thăm các hầm tàu, đến mức mà trong một
tuần lễ, các thùng nước và rượu vang nổ tung, hạt ngũ cốc bốc cháy, mỡ và thịt
khô được rán chín; vầng mặt trời gay gắt đến mức thủy thủ đoàn tưởng như bị
thiêu sống. Thật hạnh phúc cái thế kỷ trong đó mọi chuyện đều khả thi, có lẽ
giống như ngày nay nhờ những chiếc đĩa bay!
Trên những con sóng giờ đây tàu chúng tôi bơi, phải chăng đó là nơi, hoặc
gần đâu đây, Colomb đã gặp những nàng tiên cá? Đúng ra, ông trông thấy họ
vào cuối chuyến du hành thứ nhất, trong vùng biển Caraibes, nhưng có phải đã
di chuyển ra ngoài khơi vùng châu thổ Amazone. “Ba nàng tiên cá, ông kể,
nâng mình lên trên mặt nước đại dương, và dù họ không đẹp bằng trong những
bức họa, khuôn mặt tròn của họ rõ ràng là khuôn mặt người. “Những con lợn
biển có cái đầu tròn, trên ngực là cặp vú; do các con cái cho con nhỏ bú bằng
