của nhà kính, tinh chất của giới thực vật mà sự tươi mát đặc trưng đã cô đọng
cao độ đến mức biểu hiện ra bằng một cơn say khứu giác, nốt nhạc cuối cùng
của một hợp âm mạnh mẽ, hòa vào nhau cứ như để cùng lúc tách biệt ra và hòa
tan lại những thời khắc nối tiếp các thứ hương thơm mang mùi hoa quả khác
nhau. Duy nhất hiểu được điều đó là những ai đã dí mũi vào bên trong một quả
ớt xứ lạ vừa mới được bổ đôi ra, sau khi, ở một botequim nào đó của sertão
Brésil, được hít hà cái sợi dây ngọt ngào màu đen của thứ jumo de rôlo, những
lá thuốc lá đã lên men và cuộn lại thành những sợi dây dài nhiều mét; những
người ấy, trong sự hợp nhất của những mùi vị có họ hàng thân thuộc với nhau
đó, gặp lại được cái nhiều thiên niên kỷ đã cất giấu bí mật của chúng.
Nhưng vào lúc 4 giờ sáng ngày hôm sau, cuối cùng nó hiện ra ở đường chân
trời, thì hình ảnh nhìn thấy được của Tân Thế giới trông thật xứng đáng với
hương vị của nó. Trong hai ngày và hai đêm, một dãy núi mênh mông hiện ra;
mênh mông chắc chắn không phải vì chiều cao của nó mà vì là nó tái sinh
giống hệt với chính nó, mà không thể nào phân biệt đâu là điểm bắt đầu hay
một chỗ đứt đoạn trong cả một rặng dài lộn xộn các đỉnh của nó. Cao nhiều
trăm mét so với mặt biển, những dãy núi đó dựng đứng lên các vách đá nhẵn lì
của chúng, chồng chất lên nhau những hình thù khêu gợi và kỳ quặc giống như
đôi khi ta nhìn thấy ở những lâu đài đắp bằng cát bị sóng gặm mòn, song
không thể ngờ, ít ra là trên hành tinh của chúng ta, chúng lại tồn tại ở kích
thước to lớn đến thế.
Cái cảm giác về tầm kích khổng lồ ấy là thuộc quyền riêng của châu Mỹ; ta
có thể cảm nhận ra nó ở mọi nơi, trong các thành phố cũng như ở nông thôn;
tôi đã cảm nhận ra nó trước bờ biển và trên các cao nguyên trung Brésil; trong
dãy núi Andes của Bolivie và trong vùng ngoại ô của Rio, ngoại ô Chicago và
những đường phố New York. Ở đâu cũng vấp phải cú sốc ấy; những cảnh
tượng ấy gợi ra những cảnh tượng khác, những con phố ấy là phố, những rặng
núi ấy là núi, những dòng sông ấy là sông: vậy thì từ đâu tới cái cảm giác lạ xứ
ấy? Ðơn giản chỉ là do tỷ lệ so sánh giữa tầm vóc con người với tầm sự vật đã
giãn ra đến mức thước đo chung đã bị loại trừ. Về sau, khi đã làm quen với
châu Mỹ, gần như không tự giác, ta thực hiện cái sự điều tiết nó tái lập mối
