IX
GUANABARA
Rio bị vịnh biển gặm sâu vào tận trong ruột; ta lên bờ ở ngay trung tâm
thành phố, cứ như cái nửa kia, khu Ys mới, đã bị sóng biển nuốt chửng. Và
theo một nghĩa nào đó, thì là đúng như vậy vì thành phố thứ nhất, một pháo đài
bình dị, nằm trên hòn đảo đã nhỏ mà mới nãy con tàu vừa lướt qua và vẫn còn
mang tên người sáng lập: Villegaignon. Tôi bước đi trên đại lộ Avenida Rio -
Branco, nơi xưa kia là những ngôi làng của người Tupinamba, nhưng trong túi
tôi có Jean de Léry, kinh nhật tụng của nhà dân tộc học.
Cách đây ba trăm bảy mươi tám năm, gần như đúng đến từng ngày, Léry đã
tới đây cùng với người người dân Genève khác, những tín đồ Tin lành do
Calvin cử tới để thỉnh cầu Villegaignon, bạn học cũ của ông vừa mới cải đạo
chưa đầy một năm sau khi tới cư trú trong vịnh Guanabara. Nhân vật kỳ lạ này,
người đã liên tiếp làm đủ mọi nghề và đã động chạm đến mọi vấn đề, đã chiến
đấu chống lại người Thổ Nhĩ Kỳ, người Ả rập, người Ý, người Ecosse (ông đã
bắt cóc Marie Stuart để cho bà lấy được vua François đệ Nhị) và những người
Anh. Người ta đã trông thấy ông ở đảo Malte, ở Alger và trong trận chiến
Cérisoles. Và chính là vào lúc gần như sắp kết thúc sự nghiệp đầy chất phiêu
lưu của mình, khi có vẻ đã chuyên tâm vào nghệ thuật kiến trúc quân sự, sau
một thất bại nghề nghiệp, ông quyết định đi Brésil. Nhưng cả ở đây nữa, các kế
hoạch vẫn là thuộc tầm cái đầu óc xao động và đầy tham vọng của ông. Ông
muốn làm gì ở Brésil? Thành lập ở đó một thuộc địa, nhưng chắc chắn còn tạo
dựng lên ở đó một đế chế; và mục tiêu trước mắt, xây dựng một nơi trú ẩn cho
những tín đồ Tin lành bị truy đuổi muốn rời bỏ chính quốc. Bản thân là tín đồ
Công giáo và hẳn vốn là người có tư tưởng tự do, ông được sự bảo trợ của
Coligny và Hồng y giáo chủ vùng Lorraine. Sau một chiến dịch tuyển mộ trong
đám tín đồ của hai tôn giáo, và còn tiến hành cả trên quảng trường trong đám
người trụy lạc và những nô lệ chạy trốn, cuối cùng ngày 12 tháng Bảy năm
1555, ông đã đưa được sáu trăm người xuống hai con tàu: một mớ hổ lốn
