Nếu không có một phép lạ, thì vấn đề sẽ mãi mãi không được giải quyết vì
các kho tư liệu của Dieppe, kể cả bản tường trình của Cousin, đã biến mất hồi
thế kỷ XVII trong đám cháy do cuộc pháo kích của người Anh. Nhưng, lần đầu
tiên đặt chân lên đất Brésil, tôi không thể nào không nhắc lại tất cả những biến
cố lố lăng và bi thảm ấy bốn trăm năm trước từng khẳng định mối quan hệ thân
thiết giữa những người Pháp và người Anh-điêng: những người phiên dịch quê
xứ Normandie bị trạng thái tự nhiên chinh phục, lấy vợ thổ dân và trở thành kẻ
ăn thịt người; và chàng Hans Staden khốn khổ từng trải qua nhiều năm kinh
hãi, mỗi ngày lại chờ bị ăn thịt lần lại nhờ may mắn mà thoát chết, tìm cách giả
làm người Pháp bằng cách trưng ra một bộ râu hung đỏ, chẳng mấy Ibérique
,
và bị vua Quonian Bébé đáp trả: “Ta đã bắt và ăn thịt năm người Bồ Đào Nha
và cả năm đều nhận mình là người Pháp; nhưng họ đều nói dối!” Và nếu như
không có nhu cầu giao du thường xuyên thì làm sao vào năm 1531, chiếc tàu
buồm la Pèlerine lại có thể trở về Pháp, cùng với ba nghìn tấm da báo gấm và
ba trăm con khỉ đực, khỉ cái, sáu trăm con vẹt “đã biết nói một vài từ tiếng
Pháp...”.
Trên một hòn đảo nằm ngay giữa vịnh, Villegaignon thiết lập pháo đài
Coligny; người Anh-điêng xây dựng pháo đài, cung cấp thực phẩm cho khu
thực dân nhỏ bé, nhưng nhanh chóng chán nản vì cho mà chẳng nhận được gì,
họ trốn đi, bỏ hoang các ngôi làng. Nạn đói và bệnh tật bùng ra trong pháo đài.
Villegaignon bắt đầu bộc lộ tính cách chuyên chế của ông; những người tù khổ
sai nổi loạn: họ bị tàn sát. Dịch bệnh lan sang vùng đất liền: những người Anh-
điêng ít ỏi còn trung thành với phái bộ bị nhiễm bệnh. 800 người đã chết như
vậy.
Villegaignon coi thường những công việc trước mắt; ông bị khủng hoảng
tinh thần. Tiếp xúc với các tín đồ Tin lành, ông cải đạo, kêu gọi Calvin để có
các nhà truyền giáo mang đến cho ông đức tin mới. Chính như vậy mà, vào
năm 1556, ông đã tổ chức chuyến đi mà Léry tham dự.
Lịch sử bỗng chuyển sang một bước ngoặt kỳ lạ đến nỗi tôi ngạc nhiên tại
sao chưa có nhà tiểu thuyết hay kịch tác gia nào chộp lấy nó. Sẽ có được một
