cuốn phim tuyệt biết bao! Sống đơn độc trên một lục địa chưa ai biết tới chẳng
khác nào một hành tinh khác, hoàn toàn không hiểu gì về thiên nhiên và con
người ở đây, không có khả năng cấy trồng để đảm bảo tự nuôi sống, trông chờ
mọi nhu cầu của mình ở một đám dân cư rất khó hiểu vả chăng lại còn căm thù
họ, bị bệnh tật tấn công, cái nhúm nhỏ người Pháp ấy vốn đã đương đầu với
mọi hiểm nguy để thoát khỏi những tranh chấp ở chính quốc và xây dựng một
tổ ấm ở đó các tín ngưỡng có thể chung sống dưới một thể chế của độ lượng và
tự do, đã tự sa vào cái bẫy của chính mình. Các tín đồ Tin lành tìm cách cải
đạo cho người Công giáo, còn người Công giáo thì tìm cách cải đạo người Tin
lành. Thay vì lao động để tồn tại, họ lao vào những cuộc tranh cãi điên rồ suốt
nhiều tuần lễ: phải hiểu Bữa tiệc Cène
như thế nào? Liệu có phải hòa lẫn
rượu vang với nước lã để làm lễ dâng Chúa hay không? Chiếc bánh thánh, việc
quản lý rửa tội, cung cấp chủ đề cho những cuộc tranh cãi thần học thực sự đưa
đến việc Villegaignon có cải đạo hay không.
Người ta thậm chí còn cử một sứ giả đi sang châu Âu để thỉnh thị Calvin và
nhờ ông giải quyết dứt khoát những điểm còn tranh chấp. Trong thời gian đó
tranh chấp càng tăng thêm. Sức chịu đựng của Villegaignon cạn dần; Léry kể
rằng có thể qua màu sắc các bộ trang phục để đoán biết tính khí và mức độ
khắc nghiệt của ông. Cuối cùng ông quay ra chống lại các tín đồ Tin lành và
tìm cách bỏ đói họ; những người này chấm dứt việc tham dự vào đời sống
chung, bỏ vào đất liền và liên minh với những người Anh-điêng. Từ mối tương
giao đẹp đẽ của họ, chúng ta có được kiệt tác trong nền văn chương dân tộc
học Chuyến du hành trên đất Brésil của Jean de Léry. Kết cục thật buồn:
những người Genève quay về được trên một con tàu Pháp, không phải là
không vất vả; không còn chuyện giống như trong lần ra đi khi lực lượng của họ
còn mạnh, “khử béo”, nghĩa là cướp bóc - một cách vui vẻ các con tàu gặp dọc
đường; tàu lâm vào nạn đói. Người ta ăn thịt những con khỉ, và những con vẹt
quý đến mức một người phụ nữ Anh-điêng, bạn gái của Léry không chịu giao
con vẹt của mình, nếu không phải là để đổi lấy một khẩu đại bác. Chuột to
chuột nhỏ dưới các hầm tàu, món ăn cuối cùng, lên tới cái giá bốn ê cu một
con. Cạn sạch nước. Năm 1558, đoàn thủy thủ đổ bộ lên Bretagne, sắp chết
đói.
