của một bàn tay da nâu, với một chiếc bay nhúng trong một chất nước sơn màu
đen, tạo nên “trăm nghìn những thứ xinh xắn, như những đường hoa văn,
những đường tròn mềm mại và bao điều thú vị khác”, mà hôm nay tôi đang tìm
lời giải đáp trên mặt một mảnh gốm đẫm nước.
Cuộc tiếp xúc đầu tiên với Rio thì lại khác. Tôi đã đến đây, lần đầu tiên
trong đời, ở phía bên kia đường xích đạo, trong vùng nhiệt đới, ở Tân Thế giới.
Tôi sẽ nhận ra sự chuyển đổi ba lần ấy dựa theo những dấu hiệu chủ đạo nào
đây? Giọng nói nào sẽ xác nhận với tôi điều đó, âm thanh chưa từng nghe thấy
nào sẽ vang lên trước tiên bên tai tôi đây? Nhận xét đầu tiên của tôi thật là tầm
phào: tôi đang ở trong một phòng khách.
Trang phục nhẹ mỏng hơn thường lệ và bước đi trên những lối quanh co lát
hình khảm ghép đen trắng và đen, tôi nhận được, trong những con phố chật hẹp
và râm mát, cắt ngang đại lộ chính ấy, một không khí khác thường; khoảng
cách từ các nhà ra hè phố không rõ rệt như ở châu Âu; các cửa hiệu, mặc dù
mặt tiền sang trọng, bày hàng ra tận đường phố; người ta chẳng hề bận tâm là
mình đang ở ngoài đường hay ở trong hiệu. Đúng ra, đường phố không chỉ còn
là nơi người ta đi qua, đó là nơi người ta đứng. Vừa sống động vừa thanh bình,
nhộn nhịp hơn và an toàn hơn các đường phố của chúng ta, tôi tìm lại được, tôi
tìm thấy cái từ để so sánh làn không khí ở đây gợi lên cho tôi. Vì, thay đổi bán
cầu, lục địa và khí hậu, tạm thời lúc này không có tác dụng gì khác ngoài việc
làm cho lớp vỏ ngoài mỏng mảnh bằng kính ở châu Âu vốn xác lập một cách
nhân tạo những điều kiện tương tự, trở nên thừa: thoạt tiên Rio có vẻ lặp lại ở
ngoài trời cái không khí của những Galerias Milan, Galerij Amsterdam, lối cửa
thông Paroramas hay tiền sảnh nhà ga Saint Lazarre.
Thông thường người ta quan niệm các chuyến du hành như một sự di
chuyển trong không gian. Như vậy thì còn quá ít. Một chuyến du hành in dấu
ấn cùng lúc với không gian, thời gian và tôn ti xã hội. Mỗi ấn tượng chỉ có thể
định nghĩa khi ta gắn nó khăng khít với cả ba trục ấy và vì chỉ riêng không gian
đã có tới ba chiều, nên cần phải có năm chiều để có được bức tranh thích đáng
của một chuyến du hành. Tôi cảm thấy bức tranh ấy ngay lập tức khi bước lên
