từng chỉ có đôi người thổ dân chân đất thả mình từ trên các cao nguyên trượt
xuống, chứ không phải là nơi từng có những công xưởng, hai trăm năm trước,
đã rèn đúc nên số phận của thế giới hiện đại.
Sau khi đã no nê vàng, thế giới lại đói đường, nhưng chính đường lại ăn thịt
những người nô lệ. Sự suy kiệt của khu mỏ - vả chăng trước đó là sự tàn phá
rừng để cung cấp chất đốt cho các lò luyện kim - việc xóa bỏ chế độ nô lệ, cuối
cùng là một đòi hỏi ngày càng cao của thế giới, đã hướng São Paulo và bến
cảng Santos của nó tới cây cà phê. Từ màu vàng, rồi trắng, vàng đã ngả sang
màu đen. Song, bất chấp những biến đổi ấy đã khiến Santos trở thành một
trong những trung tâm thương mại quốc tế, cảnh trí vẫn giữ nguyên một vẻ đẹp
bí ẩn; trong khi con tàu chậm chạp tiến vào giữa các đảo, chính tại đây tôi cảm
nhận được cú sốc đầu tiên của vùng nhiệt đới. Một lạch nước xanh rì vây kín
chúng tôi lại. Giơ thẳng cánh tay, gần như ta có thể nắm lấy những thân cây kia
mà Rio hãy còn giữ lại ở cách xa, trong những nhà kính treo mãi trên cao. Trên
một khung cảnh khiêm nhường hơn, cuộc tiếp xúc với cảnh vật được thiết lập.
Vùng nội địa Santos, đồng bằng ngập nước, lỗ chỗ những phá và đầm,
ngang dọc những sông, những eo biển, và những kênh đào, có một màn sương
màu xà cừ thường uyên làm nhòe các đường viền quanh, giống như chính trái
đất trồi lên thuở mới khai thiên. Những nông trường chuối phủ kín vùng đất ấy
xanh một màu xanh trẻ trung và mềm dịu nhất ta có thể hình dung ra được; còn
tinh tế hơn cả cái màu vàng óng xanh của những cánh đồng đay vùng châu thổ
sông Brahmapoutre mà ký ức tôi vẫn thích liên tưởng: nhưng chính cái mỏng
manh kia trong độ chênh, cái mảnh dẻ lo âu của nó so với cái đường bệ yên
bình của màu xanh kia, đã góp phần tạo cho nó một vị trí hàng đầu. Trong nửa
tiếng đồng hồ, ta lăn bánh giữa những rặng chuối, những thực vật ngoại cỡ chứ
không phải những cây gỗ lùn, thân nước kết thúc bằng một chùm sum sê
những tàu lá đàn hồi bên trên một bàn tay trăm ngón nhô ra từ một bông sen
khổng lồ màu nâu pha hồng. Rồi, con đường ngược lên 800 met cao cho tới tận
đỉnh núi. Cũng như mọi nơi trên dải bờ biển này, những sườn núi dốc đứng đã
ngăn các cuộc tấn công của con người vào một khu rừng nguyên sinh rất giàu
có đến mức, để tìm được một vùng tương tự, phải đi nhiều nghìn kilomet về
