đều giống nhau: những đường kẻ hỷ hà học, chẳng hề có đặc tính riêng nào cả.
Tuy nhiên, những đường phố này thì là trung tâm, những đường khác lại là
vành đai; một số chạy song song và một số vuông góc với đường sắt hay
đường cái; như vậy, loại thứ nhất nằm theo hướng lưu thông buôn bán, những
con phố thứ hai cắt ngang và chấm dứt việc lưu thông. Thương mại và dịch vụ
sẽ chọn loại thứ nhất, tất nhiên là đắt khách; và vì lý do trái ngược, những nhà
ở tư nhân và một số cơ quan công cộng thích loại thứ hai hay bị đẩy vào đó.
Do sự phối hợp của chúng, hai mặt đối cực ấy một mặt giữa trung tâm và vành
đai, mặt khác giữa song song và vuông góc, xác định bốn lối sống đô thị khác
nhau sẽ nhào nặn những cư dân tương lai, tại thuận lợi cho những người này,
làm nản lòng những người khác, là động lực của thành công hay thất bại. Chưa
hết: cư dân này thuộc hai loại: những người thích quần tụ đối với họ một khu
vực càng hấp dẫn khi định cư đô thị ở đó càng phát triển, những người cô đơn
thích được tự do; và một đối âm mới sẽ hình thành, làm phức tạp thêm cái
trước.
Cuối cùng, cần phải chú ý đến các nhân tố bí mật hoạt động trong biết bao
thành phố, xua chúng về phía tây và đẩy các khu phía đông vào cảnh nghèo
túng và suy tàn. Có thể đấy chỉ đơn giản là cái nhịp điệu vũ trụ, khiến nhân
loại, ngay từ buổi ban đầu của mình, đã tin một cách vô thức rằng hướng
chuyển động của mặt trời là tích cực, hướng ngược lại là tiêu cực; hướng này
thể hiện trật tự, hướng kia là hỗn loạn. Đã từ lâu chúng ta không còn tôn thờ
mặt trời và đã thôi gắn liền bốn phương trời với những phẩm chất thần bí: màu
sắc và đức hạnh. Nhưng, dù cho đầu óc Euclide của chúng ta đã trở nên chống
đối với quan niệm về phẩm chất của không gian đến đâu, thì cũng không tùy
thuộc ở ta việc hiện tượng lớn của thiên văn hay thậm chí cả khí tượng lại gắn
cho các vùng đất một hệ số không nhận thấy được nhưng lại không xóa bỏ đi
được; rằng đối với mọi người, hướng đông tây là hướng của sự hoàn tất; và đối
với cư dân các vùng đất ôn đới của nửa bán cầu bắc, hướng bắc là nơi trú ngụ
của cái lạnh và đêm tối, hướng nam, nơi trú ngụ của cái nóng và ánh sáng.
Chẳng chút gì trong tất cả điều đó thể hiện trong cách ứng xử hợp lẽ của mỗi
cá nhân. Nhưng cuộc sống đô thị lại trưng ra một tương phản kỳ lạ. Dù là biểu
hiện của hình thái phức hợp nhất và tinh tế nhất của nền văn minh, do việc tập
