Mỗi dãy nhà, vừa hoàn thành xong lập tức được giao cho khách hàng, vì tiền
thuê một căn phòng trong một ngày nhiều hơn lương một tháng của một nữ lao
công; vậy nên trong vòng chín tháng người ta đã khấu hao được khoản vốn bỏ
ra xây dựng một khách sạn loại sang. Cho nên phải đi nhanh, và các viên đốc
công không hề bận tâm đến việc ráp nối chính xác các khối khác nhau. Chắc
chắn là đã chẳng có gì thay đổi kể từ thời các viên tổng trấn thúc ép nô lệ đổ
bùn và lèn chặt những viên gạch để xây dựng những tòa lâu đài khập khiễng,
được trang trí những diềm gờ mà cuộc diễu hành của đoàn người vác sọt, in cắt
vào nền trời trên các giàn giáo, vẫn có thể dùng làm mẫu.
Cách biệt với cuộc sống bản địa (chính nó, trong sa mạc này, là sản phẩm
nhân tạo của chế độ thuộc địa) vì vài kilomet đã trở thành không sao vượt qua
được bởi một thứ gió mùa ẩm ướt luôn luôn chẳng đến được đâu, và nhiều hơn
nữa bởi sự khiếp sợ bệnh kiết lỵ - “Karachi Tummy” như cách gọi của những
người Anh - một đám khách hàng bao gồm các thương nhân, các nhà công
nghiệp và các nhà ngoại giao, sầu não khắc khoải vì cái nóng và cảnh buồn
chán trong những cái hộp bằng xi măng trần được dùng làm phòng ở cho họ,
cứ như, còn nhiều hơn cả chuyện tính toán tiết kiệchi phối kế hoạch của họ là
nỗi lo có thể dễ dàng làm tẩy uế gian buồng ấy mỗi một lần có sự thay đổi cái
mẫu người đã đóng đinh ở đó vài tuần hay vài tháng. Và hồi ức của tôi lập tức
vượt qua 3.000 kilomet, để chồng lên cái hình ảnh này một hình ảnh khác có
được ở ngôi đền thờ nữ thần Kali, ngôi đền thờ lâu đời và được tôn sùng nhất ở
Calcutta. Ở đấy, gần một cái ao tù đọng và trong bầu không khí của nơi tụ tập
dân ăn mày và của kinh doanh làm ăn gay gắt vốn là chốn diễn ra đời sống tôn
giáo dân gian Ấn Độ, gần những gian hàng đầy ứ những bức tranh màu sùng
đạo in litô và những vị thần bằng thạch cao sơn màu, nhô lên cái trạm nghỉ
hiện đại do những người bao thầu cuộc cúng lễ xây dựng để chứa khách hành
hương: đó là cái rest - house
, một cái lán dài bằng xi măng chia thành hai
khoang, một cho đàn ông, một cho đàn bà, và dọc hai khoang ấy là những
chiếc bệ cũng bằng xi măng trần, dùng làm giường; người ta khoe với tôi
những cống thoát nước và mảng hứng nước; ngay khi chuyến hàng người thức
dậy và được gửi đến chỗ quỳ lạy, cầu xin chữa khỏi các vết loét, các khối u,
các chỗ rỉ máu và các vết thương, người ta xối rửa tất cả những chỗ ấy bằng
