bằng nan tre co dãn mà chúng tôi nằm ngủ trong những túp lều của người bản
địa); 2 giờ sau, một bữa điểm tâm no nê; bữa ăn giữa trưa; một bữa trà thừa
thãi lúc 5 giờ chiều; cuối cùng là bữa ăn tối. Tất cả những cái đó diễn ra trong
một cái ấp mà người dân chỉ ăn ngày hai bữa, cơm và bầu bí luộc, những người
giàu hơn thì có thêm chút nước mắm cá. Rất nhanh chóng tôi không chịu được
nữa, vì những lý do thể chất cũng như tinh thần. Bạn đồng hành của tôi, một
quý tộc Phật giáo, được nuôi dạy trong một trường trung học Anh - Ấn và tự
hào về một phả hệ ngược lên đến 46 đời (anh ta nhắc đến cái nhà gỗ rất khiêm
tốn của anh mà anh gọi là “lâu đài của tôi”, bởi vì anh đã học được ở trường
rằng người ta gọi nơi ở của các ông hoàng như thế), tỏ ra sửng sốt và thậm chí
hơi khó chịu về tính cách của tôi: “don’t you take five times a day?”
Không,
tôi không “ăn” năm bữa mỗi ngày, nhất là khi ở giữa những người đang chết
đói. Từ cửa miệng con người vốn chưa gặp người da trắng nào khác ngoài
người Anh, dồn dập các câu hỏi: ở Pháp người ta ăn gì? Các bữa ăn gồm
những món gì? Khoảng cách giữa các bữa ăn là bao nhiêu? Tôi cố gắng nói
cho anh ta rõ như một người thổ dân cẩn thận trả lời cuộc điều tra của một nhà
dân tộc học, và sau mỗi câu nói của tôi, tôi có thể hình dung sự đảo lộn diễn ra
trong tâm trí anh ta. Toàn bộ quan niệm về thế giới của anh ta thay đổi: rốt
cuộc, một người da trắng có thể chỉ là một con người.
Vậy mà, có cần gì nhiều lắm đâu để có thể tạo ra ở đây một cõi người. Này
đây, một thợ thủ công một mình ngồi trên hè phố nơi anh ta bày ra mấy mẩu
sắt và các dụng cụ của mình. Anh ta làm một công việc nhỏ bé để tìm lấy cái
nhu cầu cho bản thân và gia đình. Nhu cầu gì đây? Trên những cái bếp đặt giữa
trời, những miếng thịt thái nhỏ dồn lại quanh những đôi đũa cháy xèo xèo trên
đám than hồng; thức ăn bằng sữa đựng gọn trong những chiếc xô hình chóp;
những chiếc lá trầu không xếp thành hình xoắn ốc; những hạt họ lúa vàng óng
rang trong lớp cát nóng. Một đứa trẻ rao bán mấy hạt đậu ít ỏi đựng trong một
cái chậu nhỏ mà một người đàn ông mua một phần tương đương một thìa súp,
anh ta ngồi xổm ngay xuống để ăn, vẫn trong cái tư thế không thèm để ý đến
người qua lại, và một lúc sau, cứ ngồi như thế mà tiểu tiện. Trong những gian
quán nhỏ làm bằng ván gỗ, những người rỗi rãi ngồi suốt nhiều giờ liền uống
một thứ nước trà pha sữa.
