lốm đốm đen vì ruồi này, cảnh lúc nhúc này, ta nhận ra ở đấy một khung cảnh
tự nhiên đối với con người, cái khung cảnh trong đó, kể từ Ur ở Chaldée cho
đến Paris của Philippe le Bel qua thời thành Rome của vương triều, cái mà
chúng ta gọi là nền văn minh đã tiết ra một cách chậm chạp.
Tôi đã đi khắp các khu chợ; ở Calcutta, chợ mới và các chợ cũ; Bombay
bazar ở Karachi; các chợ Delhi và Agra: Sadar và Kunari; Dacca, là một chuỗi
những khu lộn xộn nơi các gia đình sống núp trong những khe hở giữa các cửa
hiệu và các xưởng thợ; Riazuldin Bazar và Khatunganj ở Chittagong; tất cả các
chợ trên các cổng vào của Lahore: Anarkali Bazar; Delhi, Shah, Almi, Akkari,
và Sadr, Dabgari, Sirki, Bajori, Ganj; Kalan ở Peshawar. Trong những chợ
phiên nông thôn từ hẻm núi Khebar đến biên giới Afganistan và trong những
chợ phiên nông thôn ở Rangamati, trên cửa ngõ vào Mianma, tôi đã đi thăm
những chợ rau quả, từng đống cao cà tím và củ hành màu hồng; những trái lựu
bẻ đôi tỏa cái mùi nhức óc của ổi, những chợ nơi các cô hàng hoa kết những
vòng hồng và nhài buộc giấy trang kim và cỏ tóc tiên; những quầy của người
bán quả khô, từng đống màu vàng hung, màu nâu trên nền giấy bạc; tôi đã
nhìn, đã hít hà các thứ gia vị và bột ca ri, những kim tự tháp của các loại bột
màu đỏ, da cam, vàng, những núi ớt, tỏa ra một mùi vị cau xé của quả mơ khô
và hoa oải hương, khiến ta mê mẩn vì thích thú, tôi đã thấy những người rán
thịt, những người đun sữa đặc, những người làm bánh kếp nãn hay chapati;
những người bán nước chè và nước chanh, những người bán buôn quả chà là
vun thành đống lớn nhầy nhụa cùi và hạt, gợi đến những đống phân của loài
khủng long nào đó; những người bán bánh ngọt mà ta cứ ngỡ là bán ruồi dính
trên những chiếc khay hình bánh ga-tô; những người bán soong nồi, cách một
trăm mét đã nghe thấy tiếng hàng của họ lăn bánh ầm ầm; những người thợ đan
lát và thừng chão với những bó rơm màu vàng và xanh; những người thợ mũ,
xếp thành hàng những cái chóp mạ vàng của những chiếc kallas, giống như
những chiếc mũ lễ của các quốc vương xa-xan
chen giữa những dải khăn
quấn đầu; những hiệu vải sợi phấp phới những tấm vải vừa nhuộm màu xanh
hay vàng, và những khăn quàng cổ màu nghệ và màu hồng dệt bằng sợi nhân
tạo theo kiểu Bokkhara; những người thợ đóng đồ gỗ quý, thợ chạm khắc, và
thợ sơn giường; những thợ mài dao kéo sợi dây buộc cái đĩa mài của họ; khu
