chợ sắt thép, biệt lập và u ám; những người bán thuốc lá với những chồng lá
màu vàng hoa sen với thứ nước mật màu hung tombak đặt cạnh những chiếc
điếu ống chilam xếp thành bó; những người bán dép xếp hàng trăm đôi như
chai trong hầm rượu; những người bán vòng đeo tay - bangles - là những chuỗi
hạt thủy tinh màu xanh và hồng rủ ra mọi hướng, tựa như bung ra từ một thân
người bị mổ bụng; những hàng đồ gốm bày thành dãy những chiếc lọ chiam,
thuôn dài và tráng men, những chiếc vại bằng đất sét có mica và những chiếc
vại sơn màu nâu, màu trắng và màu đỏ trên nền đất màu vàng sẫm với những
hoa văn trang trí ngoằn ngoèo; những bếp lò chilam xâu thành chùm, giống
như những chuỗi tràng hạt; những người bán bột suốt ngày rây b; những người
thợ kim hoàn cân những mẩu nhỏ lấy từ lon sĩ quan quý giá trên những chiếc
cân, quầy của họ không sáng chói bằng quầy thợ thiếc bên cạnh; những người
thợ in vải, đập lên những tấm vải bông màu trắng bằng một động tác nhẹ
nhàng và đơn điệu, để lại một mảng màu trang trí thanh nhã; những người thợ
rèn ngồi giữa trời: một thế giới nhung nhúc và có trật tự, bên trên, giống như
những cái cây có vòm lá khua trong gió, lao xao những đầu gậy tua tủa của
những ống quay đủ màu sắc dành cho trẻ em.
Ngay cả ở những vùng nông thôn, khung cảnh cũng có thể đầy ấn tượng như
vậy. Tôi đi thuyền máy trên các dòng sông Bengale. Tại trung tâm Buliganga,
bốn bên toàn cây cọ và chuối, bao quanh những nhà thờ Hồi giáo bằng gốm
trắng trông như đang nổi sát mặt nước, chúng tôi đã ghé lại một hòn đảo nhỏ
để đến thăm một hat, một cái chợ nông thôn mà khoảng một nghìn chiếc
thuyền to nhỏ neo đậu đã thu hút sự chú ý của chúng tôi. Tuy không nhìn thấy
một ngôi nhà nào, nhưng đấy vẫn thực sự là một thành phố một ngày, chật
cứng một đám đông đứng ngồi ngay trong bùn, với những khu khác nhau, mỗi
khu dành cho một mặt hàng: thóc lúa, gia súc, thuyền bè, sào tre, ván gỗ, đồ
gốm, vải vóc, hoa quả, cau, lờ đó bắt cá. Trên các nhánh sông, lưu lượng đi lại
dày đặc đến nỗi phải ngỡ là những đường phố bằng nước. Những con bò vừa
mới mua được, để cho người ta vận chuyển đi, mỗi con đứng trên một chiếc
thuyền của mình và diễu qua trước một quang cảnh đang ngắm nhìn nó.
