câu Brésil gắn bằng nhựa vào đầu một sợi dây, đôi khi là một mảnh vải đơn
giản làm lưới. Săn bắn và hái lượm quy định lối sống du cư trong rừng, trong
nhiều tuần lễ liền các gia đình biến mất, không ai theo dõi họ trong những cuộc
rút lui bí mật cũng như những hành trình phức tạp của họ. Đôi lần chúng tôi đã
gặp nhóm nhỏ của họ, ở ngã quẹo của một đường mòn, từ trong rừng ra đi để
rồi lại biến mất ngay vào đấy; những người đàn ông đi đầu, trang bị chiếc
bodoque, tức chiếc cung bắn những viên tròn dùng để bắn chim, trên người
khoác chéo chiếc túi đan đựng những viên đạn tròn bằng đất sét phơi khô. Tiếp
đến là đàn bà, mang theo toàn bộ tài sản của gia đình, đựng trong một chiếc
quẩy bằng vải hay một mảnh vỏ cây rộng kê vào trán. Trẻ con và các đồ dùng
trong nhà được chuyển đi theo cách đó. Đôi lời trao đổi, chúng tôi thì kìm
ngựa lại, họ thì hơi chậm bước chân chút ít và rừng lại lặng im. Chúng tôi chỉ
biết được ằng ngôi nhà sắp gặp - cũng như bao ngôi nhà khác - sẽ trống trơn.
Trong bao nhiêu lâu?
Cuộc sống du cư này có thể kéo dài nhiều ngày hay nhiều tuần. Mùa săn
bắn, mùa hái lượm quả - jaboticaba, cam và lima - gây ra những cuộc di
chuyển đông đảo của toàn bộ dân cư. Họ trú ở đâu trong rừng sâu tít? Họ tìm
lại được cung và tên của mình trong những chỗ cất giấu nào, mà chúng tôi thì
chỉ tình cờ tìm thấy đôi chiếc bỏ quên trong một góc nhà? Họ kết nối lại các
mối liên hệ của họ từ những truyền thống, những nghi lễ và những tín ngưỡng
nào?
Nghề làm vườn giữ vị trí cuối cùng trong nền kinh tế nguyên thủy này. Sâu
trong rừng, đôi khi ta đi xuyên qua những mảnh đất khai hoang của người thổ
dân. Xen giữa những hàng cây dựng thành tường cao, là một khoảng xanh
nghèo nàn vài chục mét vuông: chuối, khoai lang, sắn, ngô. Hạt ngô thoạt đầu
được sấy khô bằng lửa, sau đó được những người đàn bà giã bằng cối, một
mình hay từng đôi. Bột ngô ăn ngay hay trộn với mỡ làm thành bánh ga tô đặc;
đậu đen bổ sung vào món ăn này; chim và giống lợn lửng cung cấp chất thịt.
Thịt các loại bao giờ cũng được nướng, xiên qua một cành cây bắc trên lửa.
