Ngược với vẻ ngoài, dòng nước pantanal có chảy chút ít; nó cuốn theo vỏ ốc
và bùn tích tụ lại ở một số chỗ nơi cây cỏ có thể bám rễ. Do vậy, vùng pantanal
rải rác những chòm xanh lởm chởm gọi là capoẽs, người Anh-điêng xưa cắm
lều trại ở đấy và tại đó, người ta tìm thấy dấu vết họ đã đi qua.
Vậy là hằng ngày chúng tôi đi tới capão của mình bằng một lối đường mòn
có cây cối, mà chúng tôi tạo ra bằng những thanh tà vẹt chất đống cạnh tuyến
đường sắt; ở đấy chúng tôi trải qua những ngày cơ cực, gần như không hít thở
được và uống thứ nước đầm lầy được mặt trời hâm nóng. Sẩm tối, chiếc đầu
tàu tới đón chúng tôi, hoặc đôi khi là một trong những chiếc xe được gọi là quỷ
sứ, mà những người thợ đứng ở bốn góc, đẩy tới bằng những cây sào chọc
mạnh xuống lớp bùn đá, theo cách những người chèo thuyền. Mệt và khát,
chúng tôi quay về để lại chẳng ngủ được ở hoang mạc Porto Esperança.
Cách nơi đây chừng một trăm kilomet có một đồn điền nông nghiệp mà
chúng tôi đã chọn làm căn cứ xuất phát để tới gặp người Caduveo. Đồn điền
Fazenda Francesa, như người ta gọi trên tuyến đường sắt, chiếm một dải đất
rộng chừng 50.000 hécta nơi có đường xe lửa chạy 120 kilomet. Trên dải đất
rộng đầy bụi rậm và cỏ cứng ấy người ta thả một đàn gia súc 67.000 con (ở
vùng nhiệt đới, 5 đến 6 hécta là vừa đủ cho một đầu con vật), định kỳ được
xuất đi São Paulo, nhờ tuyến đường sắt có hai hay ba trạm dừng trong ranh
giới của lãnh địa. Tuyến đường sắt phục vụ cho vùng dân cư có tên là
Guaycurus, tên những bộ lạc lớn hiếu chiến xưa từng thống trị những vùng đất
này, và trên lãnh địa Brésil, Caduveo là những người sống sót cuối cùng.
Hai người Pháp quản lý khu đồn điền cùng với một vài gia đình làm nghề
chăn bò. Tôi không còn nhớ tên người trẻ; người kia trạc gần tứ tuần có tên là
Félix R - Ngài Felix - như người ta gọi một thân mật. Ông đã chết cách đây vài
năm, bị một người Anh-điêng sát hại.
