đến chỗ họ lượm được vàng: vàng ở ngay đấy, khắp nơi. Trong một tháng họ
thu lượm được năm tấn vàng cám.
Vì vậy, cũng không nên ngạc nhiên khi thấy vùng nông thôn bao quanh
Cuiaba đôi chỗ giống như một bãi chiến trường; những gò đất mọc kín cỏ và
bụi rậm chứng thực cơn sốt xưa kia. Ngày nay, vẫn còn chuyện một người dân
ở Cuiaba khi trồng rau, tìm thấy một mẩu vàng cám. Và dưới dạng vàng cám,
vàng vẫn luôn luôn có mặt ở đây. Ở Cuiba, những người ăn mày là những
người đi tìm vàng: ta thấy họ mò dưới lòng con suối chạy xuyên qua khu phố
thấp. Một ngày lao động có thể kiếm đủ ăn, và nhiều thương gia vẫn còn sử
dụng chiếc cân tiểu ly cho phép đổi một nhúm mụn vàng lấy thịt hay gạo.
Ngay sau khi có trận mưa lớn, lúc nước đổ xuống trong các khe núi, lũ trẻ con
lao đi, mỗi đứa mang theo một cục sáp còn nguyên mà chúng thả xuống dòng
nước, chờ cho những mẩu nhỏ lóng lánh tới bám vào đó. Vả chăng, người dân
Cuiaba cho rằng một mạch quặng vàng chạy qua thành phố của họ ở độ sâu
nhiều mét; người ta bảo nó nằm dưới văn phòng khiêm tốn của Nhà băng
Brésil, giàu vì cái kho báu đó hơn là vì những số tiền dự trữ trong chiếc két sắt
đã lạc mốt của nó.
Từ thời vinh quang xưa, Cuiaba vẫn còn giữ lại một lối sống chậm chạp và
kiểu cách. Đối với khách lạ, ngày đầu tiên là dành cho những chuyến đ rồi lại
trên quảng trường nằm giữa quán trọ và lâu đài của vị toàn quyền: khi đến, gửi
một tấm danh thiếp; một giờ sau, người tùy viên, một viên sen đầm để râu đến
đáp lễ; sau giấc ngủ trưa, khiến toàn bộ thành phố đông cứng lại trong một cái
chết thường nhật, từ đúng ngọ đến 4 giờ chiều, ta đến thăm viếng vị toàn
quyền (lúc đó gọi là “người can dự”), ông ta dành cho nhà dân tộc học một
buổi tiếp đón lịch sự và buồn tẻ; người Anh-điêng ư, quả là ông ta thích không
có họ thì hơn; đối với ông ta, họ là gì, nếu không phải là sự gợi lại đáng phiền
cuộc thất sủng chính trị của ông, bằng chứng về việc ông bị đày tới một khu
lạc hậu? Ở chỗ đức giám mục, cũng y như thế: người Anh-điêng, ông tìm cách
giải thích với tôi, không đến nỗi hung dữ và ngớ ngẩn như người ta tưởng; tôi
có thể tưởng tượng được rằng một người đàn bà Anh-điêng Bororo đã theo
đạo? Rằng các thầy Dòng Dianantino đã thành công - bằng cái giá biết bao nỗ
