Tình trạng khỏa thân của cư dân dường như được bảo vệ bởi lớp cỏ mềm
mại của các tường và đường diềm của các cành lá cọ: họ chui ra khỏi nhà
giống như cởi bỏ những tấm áo khoác khổng lồ bằng lông đà điểu. Là vật quý
của những hộp nữ trang mượt lông ấy, các cơ thể được nhào nặn theo những
khuôn mẫu tinh tế và có những sắc điệu được tôn thêm lên bởi ánh chói sáng
của son phấn và các hình vẽ, - có thể nói - là những giá đỡ nhằm để làm nổi bật
giá trị của những trang trí lộng lẫy hơn: những vệt quét đậm và lóng lánh của
những chiếc răng và móng vuốt các loài thú kết hợp với lông chim và hoa. Cứ
như toàn bộ một nền văn minh mưu toan vào cùng một niềm trìu mến say đắm
các hình thù, các chất liệu và các màu sắc của cuộc sống; và, để giữ lại quanh
cơ thể con người cái tính chất giàu có nhất của nó, trong tất cả những sản phẩm
của nó - nhằm đến những gì lâu bền nhất hay thoáng chốc nhất, nhưng do một
gặp gỡ kỳ lạ, lại là những chỗ được đặc quyền đem đặt gửi vào đấy.
Vừa bố trí chỗ ăn ở trong góc một túp lều rộng, tôi tự để cho những hình ảnh
đó thấm đẫm vào mình đúng hơn là nắm bắt lấy chúng. Một vài chi tiết được
đặt đúng vào vị trí. Nếu như các ngôi nhà vẫn luôn giữ được cách bố trí và các
kích thước truyền thống, thì kiến trúc của chúng đã chịu ảnh hưởng tân-Brésil:
sơ đồ đã theo hình vuông chứ không còn là hình bầu dục, và tuy vật liệu làm
mái và vách nhà đều cùng một thứ: những cành cây chống đỡ một lớp mái lá
cọ - song hai mảng đã cách biệt và chính mái nhà đã có hai sườn dốc thay vì
hình tròn và sà xuống gần tận mặt đất. Tuy nhiên, làng Kejara mà chúng tôi
vừa tới cùng với hai làng khác hợp thành nhóm nhà trên bờ sông Rio
Vermelho: các làng Pobori và Jarudori, vẫn còn là một trong những nhóm cuối
cùng mà tác động của những nhà truyền giáo Salési chưa quá mạnh. Vì các nhà
truyền giáo này, cùng với cơ quan Bảo vệ Thổ dân, đã có thể đi đến chỗ chấm
dứt các cuộc tranh chấp giữa những người Anh-điêng và đám thực dân, đã tiến
hành những cuộc điều tra dân tộc học tuyệt vời (là nguồn tư liệu tốt nhất của
chúng tôi về người Bororo sau các công trình nghiên cứu xưa hơn của Karl von
den Steiner) cùng lúc với công cuộc tiêu diệt có phương pháp nền văn hóa thổ
dân. Hai thực tế cho thấy rõ làng Keijara là một trong những pháo đài cuối
cùng của nền độc lập: trước hết là trú sở của vị thủ lĩnh tất cả các ngôi làng bên
bờ sông Rio Vermelho: một nhân vật cao ngạo và bí ẩn, không biết tiếng Bồ
