thành ngấn ở bên ngoài. Phần đông nhuộm màu son từ đầu đến chân bằng hạt
urucu giã với mỡ. Ngay cả mái tóc, buông xõa xuống vai hoặc xén tròn ngang
vành tai cũng được phủ lớp bột đỏ, nên trông như một chiếc mũ cứng. Cái nền
màu này được tô điểm những hình vẽ khác: hình chiếc móng ngựa vẽ bằng
nhựa đen bóng loáng, vắt ngang trán và kéo dài xuống hai má đến ngang
miệng; những hàng lông vũ trắng trên hai vai và hai cánh tay; hoặc vai và nửa
thân trên bôi phấn lốm đốm bằng vỏ xà cừ giã nhỏ. Phụ nữ quấn một tấm xà
rông vải bông tẩm nước cây urucu quanh một thắt lưng cứng làm bằng vỏ cây,
giữ chặt một dải vỏ cây trắng đập giập, mềm mại hơn, luồn giữa hai đùi. Ngực
khoác chéo một dây hai lớp bằng vải bông được đan tinh tế. Hoàn chỉnh trang
phục đó là những dải vải bông quấn xung quanh cổ chân, bắp tay và cổ tay.
Đám người này lần lượt bỏ đi; chúng tôi chia nhau gian lều, dài rộng khoảng
một bề 12 met một bề 5 met, cùng với cặp vợ chồng một thầy phù thủy lặng lẽ
và khinh khỉnh, và một bà già góa được mấy người họ hàng ở các lều bên cạnh
nuôi từ thiện, nhưng thường bị bỏ rơi, than khóc cái chết của năm ông chồng
liên tiếp và tiếc nuối cái thời bà chẳng bao giờ phải thiếu sắn, ngô, chim chóc
với cá mú.
Bên ngoài đã nghe những bài hát ngân nga một ngôn ngữ trầm ấm, âm vang
và giọng cổ, có những âm nhấn rất rõ. Chỉ có đàn ông hát; và bản hòa tấu của
họ, những giai điệu đơn giản và lặp lại đến trăm lần, sự tương phản giữa những
lời độc tấu và những đồng ca, phong cách nam tính và bi tráng, khiến ta nghĩ
đến những bài đồng ca chiến trận của một Mãnnerbund Đức nào đấy. Tại sao
lại có những bài hát ấy? Là vì irara, người ta giải thích với chúng tôi như vậy.
Chúng tôi đã mang tới đây số chim chóc bắn được và cần phải làm một nghi lễ
phức tạp để an ủi linh hồn chúng và cúng hiến cuộc săn. Quá kiệt sức để còn
giữ được vai trò một nhà dân tộc học giỏi, trời vừa tối tôi đã thiếp đi trong một
giấc ngủ xáo động bởi nỗi mệt nhọc và những tiếng hát, kéo dài cho tới tảng
sáng. Vả chăng vẫn cứ tiếp tục mãi như vậy cho đến lúc kết thúc chuyến viếng
thăm của chúng tôi: đêm là dành cho cuộc sống tín ngưỡng, thổ dân ngủ từ lúc
mặt trời mọc cho đến giữa trưa.
