Từ khoảng hai chục năm nay, người ta chẳng mấy khi đi du lịch và cũng
không phải các phòng họp Pleyel
, năm hay sáu lần đầy chật người, chào đón
những người kể chuyện các chuyến phiêu lưu, mà địa điểm duy nhất ở Paris
dành cho loại hoạt động này khoang giảng đường nhỏ bé, tối tăm, lạnh lẽo, đổ
nát nằm trong một tòa nhà cũ ở đầu khu vườn Bách Thảo. Hội những Người
bạn của Bảo tàng hằng tuần tổ chức ở đây - có lẽ, còn tổ chức mãi mãi - những
cuộc hội thảo về các môn khoa học tự nhiên. Cỗ máy chiếu, với những chiếc
đèn quá yếu, chiếu lên một màn ảnh quá lớn, những hình bóng lờ mờ mà đến
cả người nói chuyện có dán mũi vào màn ảnh cũng chỉ nhận ra loáng thoáng
những đường viền, còn công chúng thì không phân biệt được chúng với những
vết ẩm lốm đốm trên tường. Mười lăm phút sau thời hạn công bố, người ta lo
ngại tự hỏi liệu có thính giả hay không, ngoài những khách quen hiếm hoi rải
rác trên các bậc ghế ngồi. Vào lúc người ta đã thất vọng thì một nửa gian
phòng tràn đầy đám trẻ con, theo sau là các bà mẹ hoặc các cô bảo mẫu, kẻ thì
háo hức có được một cuộc đổi không khí miễn phí, kẻ thì quá mệt mỏi vì tiếng
động và bụi đường phố. Trước cái khối hỗn hợp những bóng ma nhốn nháo và
đám trẻ con hiếu động ấy - là phần thưởng cao quý dành cho biết bao cố gắng,
chăm chút và lao động - ta tận dụng cái quyền được tháo mở một kho báu
những hồi ức mãi mãi đóng băng bằng một phiên họp kiểu đó, và rằng được
nói trong một khoảng mờ tối, ta cảm thấy như được tự tách ra khỏi con người
mình và giống như những viên đá cuội, lần lượt rơi xuống tận đáy một cái
giếng.
Cuộc trở về là như vậy đấy, có đôi chút buồn thảm hơn lúc khởi hành đầy
trọng thể: bữa tiệc mặn chào mừng do Hội Pháp - Mỹ tổ chức trong một khách
sạn nằm trên đại lộ giờ đây mang tên Franklin Roosevelt; tòa nhà không có
người ở tại đó, nhân dịp có công việc này, một nhân viên đến trước hai tiếng
đồng hồ, bố trí bộ đồ lề các bếp lò và bát đĩa của ông ta, một nơi mà việc thông
gió vội vã không xua đi được cái mùi vị của sự cô quạnh.
Vừa không quen với phẩm cách của một địa điểm như vậy cũng như với cái
mùi buồn chán tỏa ra ở đó, ngồi vây quanh một chiếc bàn quá bé giữa một
phòng khách rộng lớn mà người ta chỉ vừa mới kịp quét dọn khoảng giữa vừa
