con, không bao giờ nhiều hơn; mồi săn tồn tại, trạm điện báo cũng vậy, nhưng
từ tám năm nay (từ lúc việc tiếp tế hằng năm cho các trạm bằng các đoàn bò
thồ dần dần bị cắt đứt) gia đình đó chỉ ăn toàn là thịt hươu.
Các cha dòng Tên đã đi trước chúng tôi mấy tuần lễ và đã định cư xong gần
trạm Furuena, cách Utiarity khoảng 50 kilomet, bổ sung vào bức tranh một nét
độc đáo kiểu khác. Họ có ba người: một người Hà Lan chuyên cầu nguyện
Thượng đế, một người Brésil có ý định văn mình hóa người Anh-điêng, và một
người Hungari, trước kia là một nhà quý tộc và một thợ săn tài giỏi, giữ vai trò
tiếp phẩm cho đoàn truyền giáo bằng thú săn. Ít ngày sau khi họ tới nơi, họ
được một ông già người Pháp, dân tỉnh lẻ, nói giọng cổ họng như vừa thoát
khỏi triều đại vua Louis XIV tới thăm; với cái vẻ nghiêm trọng khi ông ta nói
về những “lũ dã man” - ông ta không bao giờ gọi người Anh-điêng bằng từ nào
khác - người ta đến phải tưởng ông đổ bộ đâu đó ở Canda, bên cạnh Cartier
hay Champlain
.
Tới nơi chưa bao lâu, vị cha cố người hung - hình như đã đến với chức tông
đồ do ân hận về những lầm lỗi của một thời trai trẻ cuồng loạn - bị một cơn
khủng hoảng thuộc loại mà các nhà thực dân của chúng ta gọi là “ăn đòn gậy
tre.” Qua bức vách ngôi nhà của đoàn truyền giáo, người ta nghe thấy ông
mắng chửi Bề trên của ông, người hơn lúc nào hết trung thành với vai trò của
mình, đã ra sức trừ tà cho ông bằng những động tác làm dấu chữ thập và lời
cầu nguyện: Vade Retro, Satanas! Cuối cùng ông được giải thoát khỏi quỷ sứ,
bị cho ăn chay toàn bánh mỳ với nước lã trong 15 ngày; ít nhất thì cũng là một
cách tượng trưng, vì ở Furuena không có bánh mỳ.
Người Caduveo và người Bororo, với nhiều danh nghĩa khác nhau hợp thành
cái mà ta muốn gọi, một cách không hề chơi chữ, là những xã hội thông thái;
người Nambikwara khiến người quan sát dẫn dễ coi họ - nhưng điều này thật
sai lầm - là thuộc một thời th ấu của nhân loại. Chúng tôi đóng ở rìa làng, dưới
một chiếc lán tranh đã đổ nát một phần, trước đây dùng để cất giữ thiết bị trong
thời kỳ xây dựng tuyến đường dây. Như vậy, chúng tôi ở cách có mấy mét khu
trại thổ dân nơi tụ tập khoảng hai chục người chia thành sáu gia đình. Nhóm
