của người da trắng gây ra đã làm cho thổ dân chết hàng loạt. Do vậy, nhiều
nhóm bị thu nhỏ lại đến còn lại quá ít tới mức không còn có thể tiếp tục một
cống độc lập. Ở Campos Novos, tôi đã quan sát những đối kháng nội tại của xã
hội Nambikwara, đã nhìn thấy những sức mạnh rối loạn đang tác động. Ở
Vilhena, ngược lại, tôi chứng kiến một cố gắng hồi phục. Vì không còn gì phải
nghi ngờ là những người thổ dân mà tôi cùng hạ trại chung lại không có một kế
hoạch. Tất cả những người đứng tuổi của một nhóm này gọi những phụ nữ
thuộc nhóm kia là “chị em”, và những người phụ nữ này gọi những người đàn
ông ở vị trí đối xứng là “anh em”. Còn những người đàn ông của cả hai nhóm
gọi lẫn nhau bằng cái từ, trong các ngôn ngữ tương ứng của họ có nghĩa là anh
em họ, theo quan hệ đan chéo và tương đương với mối quan hệ liên kết mà
chúng tôi sẽ dịch là “anh em rể”. Theo các quy tắc hôn nhân Nambikwara,
cách gọi tên này đưa đến kết quả là đặt tất cả những đứa trẻ của một nhóm vào
một tình thế “những người chồng tiềm tàng” của đám trẻ con thuộc nhóm kia
và ngược lại. Đến mức theo kiểu những đám cưới giao hoán, hai nhóm người
đó sẽ hòa làm một ngay từ thế hệ tới.
Vẫn còn những trở ngại trên con đường của ý đồ lớn đó. Một nhóm thứ ba,
đối địch với người Tarundé đang qua lại trong vùng lân cận; trong một số ngày,
người ta nhìn thấy các đống lửa trại của họ và người ta ở tư thế sẵn sàng trước
mọi tình huống. Do tôi có biết đôi chút phương ngữ Tarundé nhưng không biết
tiếng Sabané, nên tôi thấy gần gũi hơn với nhóm thứ nhất; nhóm mà tôi không
thể trao đổi được kia cũng tỏ ra ít tin tôi hơn. Nên tôi không thể trình bày quan
điểm của họ. Dù sao, người Tarundé cũng không thật tin tưởng ở những người
bạn của mình sẽ liên minh theo công thức đoàn kết một cách vô tư. Họ lo sợ
nhóm thứ ba, và càng lo sợ hơn việc người Sabané đột nhiên quyết định nhổ
trại.
Nỗi lo sợ của họ có co sở đến chừng nào, một sự cố kỳ lạ sẽ nhanh chóng
chỉ rõ. Một hôm đàn ông đi săn, viên thủ lĩnh Sabané không trở về vào giờ
quen thuộc. Cả ngày không ai trông thấy ông ta. Đêm đến, và tới khoảng 9 hay
10 giờ tối, cả khu trại chìm trong cảnh khiếp sợ, đặc biệt trong gia đình người
mất tích, hai bà vợ và đứa con ôm chặt lấy nhau, khóc trước cho cái chết của
