thông minh, ý thức rõ các trách nhiệm của mình, năng động và có tài. Ông dự
đoán những hệ quả của một tình thế mới: vạch một hành trình đặc biệt đáp ứng
các nhu cầu của tôi; khi cần, ông mô tả hành trình đó bằng cách vạch lên mặt
cát một tấm bản đồ địa lý. Khi tới làng của ông, chúng tôi đã thấy có những
chiếc cọc dùng để cột các con vật mà ông đã cho một số lao công đi trước đóng
ở đấy, mặc dù chúng tôi không hề yêu cầu.
Đây là một thông tin viên quý giá, hiểu biết các vấn đề, phát hiện các khó
khăn và quan tâm đến công việc; nhưng các nhiệm vụ của ông chiếm hết thời
gian của ông; ông vắng mặt nhiều ngày để đi săn, trinh sát hay kiểm tra các cây
có hạt hoặc có quả chín. Mặt khác, các bà vợ ông thường gọi ông vào các trò
tình ái mà ông sẵn sàng bị kéo vào.
Nói chung, thái độ của ông thể hiện một tính logic, một sự liên tục trong các
ý đồ, là điều rất ít thấy ở người Nambikwara luôn thất thường và đồng bóng,
bất chấp những điều kiện của cuộc sống bấp bênh và những phương tiện ít ỏi,
đấy là một nhà tổ chức có tài: là người duy nhất chịu trách nhiệm về các số
phận của nhóm người, mà ông dắt dẫn một cách thông thạo, dù với đầu óc đầu
cơ.
Viên thủ lĩnh Tarundé, cũng bằng tuổi người đồng nghiệp chừng ba mươi
tuổi, cũng thông minh như ông ta, nhưng theo cách khác. Viên thủ lĩnh
Wakletoçu, theo tôi là một nhân vật khôn khéo và có nhiều phương sách, luôn
suy tính một mưu đồ chính trị nào đó. Viên thủ lĩnh Tanrundé không phải là
một con người hành động: đúng hơn, là một con người suy tư, chất quyến rũ và
thơ mộng và hết sức nhạy cảm. Ông ý thức được suy tàn của nhân dân mình và
niềm tin đó thấm đẫm trong những câu nói buồn bã của ông “…Xưa kia, tôi
cùng làm như vậy; bây giờ, thì hết rồi…”, ông nhớ lại những ngày may mắn
hơn, khi nhóm của ông, không phải là một nhúm nhỏ những cá nhân không đủ
sức giữ gìn các tập quán, mà gồm nhiều trăm thành viên trung thành với tất cả
các truyền thống của nền văn hóa Nambikwara. Sự tò mò của ông đối với các
phong tục của chúng ta, và các phong tục mà tôi quan sát được ở những bộ lạc
khác, chẳng hề kém tôi chút nào. Đối với ông, công việc nghiên cứu dân tộc
