Vào khoảng năm 1560, khi Montaigne gặp ở Rouen ba người Anh-điêng
Brésil do một nhà hàng hải đưa về, ông đã hỏi một người trong số họ những
đặc quyền của một thủ lĩnh ở xứ sở của anh ta là gì? (ông đã dùng từ “vua”);
và người thổ dân, chính là một thủ lĩnh, đã trả lời đó là dẫn đầu đội ngũ trong
chiên tranh. Montaigne thuật lại câu chuyện trong một chương nổi tiếng của
cuốn Tiểu luận và tỏ ý thán phục về định nghĩa đáng tự hào này. Nhưng đối với
tôi đó lại là một cái cớ để càng ngạc nhiên và thán phục hơn khi, bốn thế kỷ
sau đã lại nhận được chính xác cùng câu trả lời đó. Những đất nước văn minh
không thể hiện một sự bất biến tương tự trong triết lý chính trị của họ! Dù cho
có nổi bật đến đâu, công thức đó cũng còn chưa có ý nghĩa bằng cái danh để
chỉ người thủ lĩnh trong ngôn ngữ Nambikwara. Uilikandé hình như có nghĩa
là “người kết nối” hay “người liên kết lại với nhau”. Từ nguyên này cho thấy
tinh thần của người bản xứ có ý thức về cái hiện tượng mà tôi đã nhấn mạnh,
nghĩa là người thủ lĩnh hiện lên như là căn nguyên của nguyện vọng của nhóm
muốn được lập thành nhóm, chứ không phải là tác động của nhu cầu về một
quyền lực trung tâm, do một nhóm đã hình thành cảm nhận.
Uy tín cá nhân và khả năng tạo dựng lòng tin là nền tảng của quyền lực
trong xã hội Nambikwara. Cả hai nhân tố đó đều cần thiết cho người sẽ trở
thành người dắt dẫn cuộc thực nghiệm mạo hiểm này: cuộc sống du cư trong
mùa khô. Trong vòng sáu hay bảy tháng, thủ lĩnh sẽ hoàn toàn chịu trách
nhiệm về việc chỉ huy nhóm của mình. Chính ông là người tổ chức lúc xuất
phát và cuộc sống lang thang, lựa chọn các hành trình, xác định các chặng nghỉ
và thời hạn lưu trú. Ông quyết định các cuộc đi săn, câu cá, hái lượm và ông
xác định đường lối của nhóm đối với các nhóm láng giềng. Khi thủ lĩnh nhóm
đồng thời là trưởng làng (ta hiểu làng theo nghĩa hẹp chỉ nơi lưu trú bán-
thường trực của mùa mưa) thì những trách nhiệm của ông còn đi xa hơn. Chính
ông là người xác định thời điểm và địa điểm định cư; ông chỉ huy việc trồng
vườn cây và chọn các loại cây trồng; bao quát hơn, ông hướng dẫn những công
việc theo nhu cầu và khả năng của các mùa.
Phải nhớ ngay rằng, để thực hiện các chức năng nhiều mặt ấy, người thủ lĩnh
không tìm chỗ dựa ở một quyền lực xác định cũng không phải ở một ảnh
