chiếu, thì vừa lúc đó một vị đại biện trịnh trọng và lạnh lùng ngăn tay ông đại
sứ lại và lưu ý ông đại sứ rằng ông vừa mới bị tước bỏ cái quyền hạn đó do
những quy định mới của pháp luật. Cánh tay giữ bất động trên không trong vài
giây. Bằng cái nhìn lo âu, gần như van xin, đại sứ mong cho người cộng sự của
mình quay đầu đi, trong lúc đó con dấu hạ xuống, như vậy cho phép tôi được
rời khỏi nước Pháp, và nếu như có thể, đến được Brésil. Chẳng có gì xảy ra cả,
con mắt của vị đại biện nhìn chằm chằm vào bàn tay của đại sứ, cuối cùng bàn
tay ấy buông xuống bên cạnh tấm hộ chiếu. Tôi đã không có được visa, tấm hộ
chiếu được trả lại cho tôi bằng một cử chỉ ngao ngán.
Tôi quay về ngôi nhà của tôi ở vùng Cévenes
, cách đó không xa, ở
Montpellier, tình cờ do cuộc rút lui mà tôi được giải ngũ và tôi đến lang thang
ở Marseille, tại đây qua trò chuyện trong khu cảng tôi biết là có một con tàu
sắp sửa phải đi sang đảo Martinique. Từ bến cảng sang hết bàn giấy này đến
bàn giấy khác, cuối cùng tôi được biết rằng con tàu đó thuộc chính cái Công ty
Vận tải Biển trong tất cả những năm trước đây phái đoàn đại học của Pháp ở
Brésil đã là một khách hàng trung thành và độc quyền. Tháng Hai năm 1941,
giữa một cơn gió bấc mùa đông, trong những văn phòng không có lò sưởi, các
cánh cửa khép hờ, tôi gặp lại một viên chức, giá như trước đây thì đã đến cúi
đầu chào tôi, nhân danh Công ty. Phải, có con tàu đó, phải, nó sắp lên đường;
nhưng tôi không thể nào đi được. Tại sao? Tôi thì không hiểu lý do, anh ta thì
không thể giải thích cho tôi rõ, bây giờ chuyện không giống như trước kia.
Nhưng mà như thế nào? Ồ, chuyện dài dòng lắm, đau lòng lắm, thậm chí anh
ta không thể nào hình dung tôi mà lại ở trên con tàu đó.
Người đàn ông khốn khổ hãy còn nhìn thấy ở tôi một viên đại sứ cỡ nhỏ của
nền văn hóa Pháp; còn tôi thì tôi đã cảm thấy mình là con mồi của trại tập
trung. Hơn thế nữa, trong hai năm vừa qua, tôi đã sống, đầu tiên là ở giữa khu
rừng nguyên sinh, rồi từ trại lính này sang trại lính khác, trong một cuộc rút lui
cuồng loạn đã đưa tôi từ phòng tuyến Maginot về tới Béziers, qua con sông
Sarthe, sông Corrèze và Aveyron: những đoàn xe lửa chở súc vật với những
dãy chuồng cừu; và thái độ ngại ngùng của người đối thoại, tôi thấy có vẻ bất
lịch sự. Tôi thấy mình trở lại cuộc sống lang thang trên các đại dương, được
