các thuộc địa và các xứ bảo hộ, một bí ẩn đáng ngạc nhiên trong tình huống
này, mà tôi mãi mãi không sao giải thích được.
Tầng lớp cặn bã, như cách nói của bọn sen đầm, ngoài những người khác
còn gồm có André Breton
và Victor Serge. André Breton rất khó khi ở trên
con tàu khổ sai này, lững thững đi ngang đi dọc trên những khoảnh trống hiếm
hoi trên boong tàu; mặc bộ quần áo vải lông, ông ấy trông giống như một con
gấu lông màu xanh nước biển. Giữa hai chúng tôi bắt đầu một tình bạn bền lâu
nhờ một cuộc trao đổi thư từ kéo dài khá lâu trong chuyến du hành tưởng như
vô tận này, qua các lá thư chúng tôi thảo luận về những mối quan hệ giữa cái
đẹp thẩm mỹ và tính độc đáo tuyệt đối.
Còn Victor Serge, cái quá khứ là bạn đồng hành với Lénine của ông khiến
tôi đâm rụt rè, đồng thời tôi cũng cảm thấy hết sức khó khăn đồng nhất ông với
vai của ông, đúng ra là vai một bà cô già chuộng nguyên tắc. Khuôn mặt nhẵn
nhụi ấy, những đường nét tinh tế ấy, giọng nói rõ ràng ấy cộng với những cử
chỉ giả tạo và cẩn trọng bộc lộ cái tính cách gần như ái nam ái nữ, mà về sau
tôi sẽ nhận thấy ở những nhà sư Phật giáo trên vùng biên giới Mianma, khác
rất xa với cái chất nam tính và thừa thãi sức sống mà truyền thống Pháp thường
gán cho những hoạt động gọi là lật đổ. Ấy là vì những mẫu hình văn hóa được
tái tạo khá là giống nhau trong mỗi một xã hội, bởi được kiến tạo xung quanh
những đối nghịch rất đơn giản, đã được mỗi nhóm người sử dụng để hoàn tất
những chức năng xã hội khác nhau. Mẫu hình của Serge đã có thể hiện thực
hóa trong một nghề nghiệp cách mạng ở nước Nga, ở nơi khác, nó sẽ thế nào?
Hẳn các mối liên hệ giữa hai xã hội sẽ trở nên dễ dàng, nếu bằng một kiểu lưới
sắt, có thể xác lập một hệ thống những tương ứng giữa các cách thức mà mỗi
bên sử dụng các mẫu người tương tự để thực hiện những chức năng xã hội
khác nhau. Thay vì tự hạn chế, như cách làm hiện nay, chỉ so sánh thầy thuốc
với thầy thuốc, nhà công nghiệp với nhà công nghiệp, giáo sư với giáo sư, có
lẽ ta sẽ nhận thấy có những nét tương ứng tinh tế hơn giữa các cá nhân và các
vai trò.
