Ngoài khối hàng người sống của nó, tôi không rõ con tàu vận chuyển món
hàng lậu gì; chúng tôi mất một thời gian rất dài, ở vùng Địa Trung Hải và dọc
bờ biển phía tây châu Phi, ẩn náu từ cảng này sang cảng khác, hình như là để
tránh việc kiểm soát của hạm đội Anh. Những người mang hộ chiếu Pháp đôi
khi được phép lên bờ, những người khác thì ở lại, bị nhốt chặt trong mấy chục
centimet vuông dành cho mỗi người, trên một boong tàu mà cái nóng tăng dần
lên khi tới gần vùng nhiệt đới khiến cuộc sống ở dưới các hầm tàu không sao
chịu nổi - chẳng mấy chốc boong tàu đã biến thành một thứ hỗn hợp phòng ăn,
phòng ngủ, phòng nuôi trẻ, phòng giặt giũ và nơi sưởi nắng. Nhưng chuyện
khó chịu nhất là cái mà trong quân đội người ta gọi là “làm vệ sinh”. Đối xứng
dọc theo thành tàu, bên trái dành cho đàn ông, bên phải dành cho đàn bà, thủy
thủ đoàn đã dựng lên bốn chiếc lều bằng ván gỗ, chẳng có không khí cũng
chẳng có ánh sáng; hai chiếc lều có mấy chiếc vòi sen chỉ được cung cấp nước
trong buổi sáng; hai chiếc lều còn lại, được trang bị một ống máng dài bằng gỗ,
lòng máng được ghép thêm một cách thô kệch bằng mảnh kẽm và chĩa xuống
mặt biển, phục vụ cho cái công việc mà người ta có thể đoán ra; những người
thù nghịch với việc chung đụng quá xô bồ và kinh tởm việc ngồi xổm tập thể,
ngoài ra lại còn không vững vàng bởi con tàu tròng trành, không có cách nào
khác là thức dậy thật sớm và trong suốt chuyến đi, có một kiểu chạy đua đã
diễn ra giữa những người nhạy cảm, đến nỗi cuối cùng chỉ vào khoảng ba giờ
sáng người ta mới hy vọng có được cảnh đơn độc tương đối. Rốt cuộc, người
ta không ngủ nữa. Gần hai giờ sáng cũng tình trạng ấy đối với các vòi sen, ở đó
diễn ra nếu không phải cũng là chuyện e lệ ngượng ngùng thì là chuyện giành
được một chỗ đứng trong đám đông lộn xộn, tại đó một dòng nước chảy ri rỉ,
và tựa như bốc hơi khi chạm vào biết bao những thân người nhớp nháp, thậm
chí không tới được lớp da người. Trong cả hai trường hợp, ai cũng vội vã kết
thúc và bước ra ngoài, bởi những căn lều không thông thoáng ấy được làm
bằng những tấm ván gỗ thông tươi và có nhựa, những tấm ván này sau khi
thấm nước bẩn, nước tiểu và không khí vùng biển bắt đầu lên men dưới ánh
nắng, tỏa ra một mùi vị ấm, ngọt và buồn nôn, cộng thêm các mùi khác, nhanh
chóng trở thành không thể chịu nổi, nhất là khi có cơn sóng lừng.
