Đi xuôi dòng sông thật nhanh. Còn đầy ấn tượng về sự đáng yêu của các vị
chủ nhà của chúng tôi, các tay chèo chẳng thèm mang vác thuyền. Đến mỗi
ghềnh, họ chĩa thẳng mũi thuyền độc mộc vào các khối nước xoáy sục sôi.
Trong mấy giây đồng hồ, chúng tôi tưởng bị khựng lại và xô đẩy dữ dội, còn
cảnh vật thì biến mất. Đột nhiên, tất cả trở lại yên tĩnh: chúng tôi đã ở trong
vũng nước lặng, đã vượt qua ghềnh, và chỉ đến lúc đó chúng tôi mới thấy
chóng mặt.
Hai ngày chúng tôi tới Pimenta Bueno, nơi tôi hình thành một ý đồ mới,
không thể xét đoán nếu không có vài lời nói rõ. Vào giai đoạn cuối cuộc thám
hiểm của mình, năm 1975, Rondon phát hiện ra nhiều nhóm thổ dân nói tiếng
Tupi và đã tiếp xúc được với ba nhóm trong số đó, các nhóm khác tỏ ra đối
địch hết sức gay gắt. Nhóm người quan trọng nhất trong số ấy cư trú trên
thượng lưu sông Rio Machado, cách hai ngày đi bộ bên bờ tả ngạn và trên một
chi lưu phụ, sông Igarapé do Leitão (hay là “suối lợn sữa”). Đó là băng, hay thị
tộc Takwatip, “cây tre”. Không chắc từ thị tộc là phù hợp, vì các băng Tupi-
Kawahib nói chung chỉ hình thành một làng duy nhất, sở hữu một vùng đất săn
mà ranh giới được canh gác một cách chặt chẽ và thực hành chế độ ngoại hôn
do muốn thực hiện các mối liên minh với các băng nhóm láng giềng hơn là
thực hiện một quy tắc chặt chẽ. Người Takwatip do thủ lĩnh Abaitara chỉ huy.
Cùng bên tả ngạn có: trên phía bắc có một băng chưa được biết đến, trừ tên
người thủ lĩnh Pisara. Phía nam, trên sông Rio Tamuripa, là người Ipotiwat (tên
một thứ dây leo), thủ lĩnh tên là Kanandjara; rồi đến giữa sông ấy và sông
Igarapé du Cacoal là người Jabotifet (người của rùa) thủ lĩnh là Maira. Trên tả
ngạn sông Machado trong thung lũng sông Rio Muqui, cư trú người Paranawat
(người của sông) vẫn còn tồn tại, nhưng những dự định tiếp xúc với họ đều
được đáp lại bằng những mũi tên, và nhích xuống phía nam một chút, trên sông
Igarapé de Itapici, một nhóm người khác cũng chưa được biết đến. Ít nhất đó là
những thông tin tôi có khả năng thu thập trong năm 1938 từ những người khai
thác cao su định cư ở trong khu vực từ thời kỳ các cuộc thám hiểm của
Rondon; trong những báo cáo về những người Tupi-Kawahib, Rondon chỉ có
thể cung cấp cho tôi những thông tin lẻ tẻ.
