số lợi thế cho các thành viên của mình, do chúng biết có một cặn lắng của bất
công mà dường như tầm quan trọng là khá ổn định và có thể là tương ứng với
một quán tính đặc thù, trên bình diện đời sống xã hội, cưỡng lại các nỗ lực của
công cuộc tổ chức.
Đề xuất này sẽ khiến những người yêu thích các du ký ngạc nhiên, họ vốn
hay xúc động khi nghe nhắc lại những tục lệ “man rợ” của những bộ tộc ở đây
đó. Tuy nhiên những phản ứng hời hợt ấy không đứng vững được trước đánh
giá đúng đắn các thực tế và việc đặt chúng lại trong một khung cảnh rộng lớn
hơn. Hãy lấy trường hợp tục ăn thịt người, trong tất cả những hành động man
rợ, hẳn là cái khiến chúng ta cảm thấy kinh hãi và ghê tởm nhất. Trước hết phải
tách các hình thức thuần túy có tính chất thực phẩm trong việc này, nghĩa là
những hình thức trong đó việc thích ăn thịt người là do thiếu thịt những động
vật khác, như trường hợp ở một vài hòn đảo vùng Polynésie. Trước những cơn
đói cồn cào như vậy, không có bất cứ xã hội nào được bảo vệ về mặt đạo đức;
cái đói có thể khiến con người ăn bất cứ thứ gì: dẫn chứng gần đây ở các trại
tập trung chứng tỏ
Như vậy còn lại những hình thức ăn thịt người có thể gọi là tích cực, xuất
phát từ những từ nguyên nhân huyền bí, ma thuật hay tôn giáo: như coi việc
tiêu hóa một bộ phận cơ thể của một bậc tổ tiên hoặc một mẩu xác chết của kẻ
thù là để có thể hấp thu được những phẩm chất của các vị ấy, hoặc nữa để trừ
triệt quyền lực của kẻ thù; vả lại những nghi lễ đó phần lớn được thực hiện một
cách kín đáo, chỉ lấy, một mẩu nhỏ của cơ thể đã nghiền thành bột, hay được
trộn lẫn với các thức ăn khác, kể cả khi những nghi lễ ấy mang những hình thái
công khai hơn, ta cũng sẽ thấy rằng việc lên án về mặt đạo đức những tục lệ ấy
ắt phải do, hoặc một tín ngưỡng về sự phục sinh của cơ thể sẽ bị ảnh hưởng do
thi hài bị xâm hại, hoặc do niềm tin vào một mối kiên hệ giữa linh hồn và thể
xác và vào thuyết nhị nguyên tương ứng, nghĩa là những niềm vững tin cũng
có cùng một bản chất như những niềm tin mà nhân danh chúng việc ăn thịt
người theo nghi lễ được thực hiện và chúng ta không có lý do gì để ưa thích
chúng hơn. Hơn nữa, thái độ coi thường đối với hương hồn người đã chết mà
chúng ta có thể chê trách ở thói quen ở thói quen ăn thịt người chắc chắn là
