phái đoàn Pháp - Brésil mà tôi vừa điều hành trong một năm, phải tuân theo
quy tắc về việc phân chia các bộ sưu tập giữa hai quốc gia. Việc phân chia này
phải tiến hành dưới sự giám sát của Bảo tàng Quốc gia Rio de Janeiro, cơ quan
này đã lập tức thông báo cho tất cả các bến cảng trên toàn quốc: trong trường
hợp vì nuôi dưỡng những âm mưu đen tối, tôi tìm cách thoát ra khỏi Brésil
cùng với một khối hàng bao gồm những chiếc cung, những mũi tên và những
chiếc mũ gài lông chim vượt quá phần dành cho nước Pháp thì bằng mọi giá
người ta phải bắt giữ tôi lại. Duy có điều, khi phái đoàn đã ra đi, Bảo tàng Rio
đã thay đổi ý kiến và quyết định nhượng lại phần sưu tập được chia cho Brésil
cho một Viện nghiên cứu khoa học ở São Paulo; người ta đã nói rõ với tôi là do
vậy việc xuất khẩu phần sưu tập của nước Pháp phải tiến hành ở Santos chứ
không phải ở Rio, nhưng do vì người ta quên mất là vấn đề đó đã là đối tượng
của một cuộc thương thuyết khác một năm về trước, cho nên tôi bị cáo buộc là
tội phạm theo những chỉ lệnh đã cũ mà những tác giả của chúng đã không còn
nhớ nữa, chứ không phải những người có trách nhiệm thực thi chúng.
ay sao vào thời kỳ đó, tận trong đáy tâm hồn mọi viên chức người Brésil hãy
còn thiu thiu một anh chàng vô chính phủ gà gật, còn sống được nhờ những
mẩu truyện của Voltaire và Anatole France
, thậm chí tít đáy sâu rừng rậm vẫn
còn treo lơ lửng trong nền văn hóa quốc gia (“Ôi, quý ông, ông là người Pháp
ư! Ôi, nước Pháp, Anatole, Anatole!” một ông già ở một thị trấn sâu trong nội
địa, vốn chưa từng bao giờ gặp được một trong những đồng bào của tôi, đã vui
mừng reo lên, ôm chầm lấy tôi trong vòng tay của ông). Vậy nên, đã có đủ
kinh nghiệm để dành thời gian cần thiết cho việc chứng minh tình cảm tôn
trọng của tôi đối với Quốc gia Brésil nói chung và đối với các nhà cầm quyền
ngành hàng hải nói riêng, tôi cố gắng tìm cách làm rung lên vài sợi dây đàn
nhạy cảm; không phải là không có kết quả, bởi sau mấy tiếng đồng hồ lạnh toát
hồ mồ hôi (các bộ sưu tập dân tộc học được xếp lẫn trong các hòm cùng với đồ
đạc và sách vở của tôi, vì lần này thì tôi rời hẳn Brésil, và đôi lúc tôi sợ người
ta sẽ đập vỡ chúng thành mảnh vụn trên bến cảng, trong lúc con tàu đang nhổ
neo) tự tôi đã đọc cho người đối thoại với tôi những câu chữ mạnh mẽ của một
bản báo cáo, trong đó anh ta tự gán cho mình niềm vinh quang, do việc cho
