những cô nhân tình cấm cung của Ấn Độ phi Phật giáo; nữ tính thanh thản và
tựa như vượt qua được xung đột giữa các giới tính, mà về phần họ, các nhà sư
ở các ngôi đền đầu cạo trọc khiến ta có thể nhầm với các nữ tu sĩ thuộc một
giới tính thứ ba nào đó, nửa ăn bám, nửa tù nhân, gợi lên cho chúng ta…
Nếu như Phật giáo, cũng như Hồi giáo, tìm cách chế ngự sự quá mức của
các tín ngưỡng nguyên thủy, thì đó là nhờ vào sự làm yên lòng đầy chất dung
hợp chứa trong lời hứa của nó đưa con người quay trở về trong lòng người mẹ;
bằng cái lối vòng vo này, nó phục hồi cái dâm dục sau khi đã giải phóng nó
khỏi cuồng nhiệt và kinh hãi. Ngược lại, Hồi giáo phát triển theo một định
hướng nam tính. Giam hãm phụ nữ lại, nó khóa chặt con đường vào lòng người
mẹ: người đàn ông biến thế giới của đàn bà thành một thế giới kín bưng. Hẳn
là bằng cách này họ hy vọng được thư thái; nhưng bảo đảm điều đó bằng
những loại trừ: loại trừ phụ nữ ra khỏi đời sống xã hội và loại bỏ những người
không trung thành ra khỏi đời sống tinh thần: trong khi Phật giáo quan niệm sự
tĩnh tâm đó đúng ra là một sự hợp nhất: với phụ nữ, với nhân loại, và trong một
sự thể hiện thần linh thành không có giới tính.
Không thể hình dung một sự tương phản nào đậm nét hơn tương phản của
Bậc Minh triết và Nhà Tiên tri. Cả hai đều không phải là thần, đấy là điểm
chung duy nhất của họ. Họ đối lập với nhau về mọi phương diện: một người
trinh trắng, người kia thì cường tráng với bốn bà vợ; một người ái nam ái nữ,
người kia rậm râu; một người hiền lành, người kia hiếu chiến; một người
gương mẫu, người kia chờ Đấng cứu thế. Nhưng còn có điều, giữa hai người là
quãng cách 1.200 năm; và thật bất hạnh cho ý thức phương Tây là Cơ đốc giáo
ra đời sau, đã có thể thực hiện sự tổng hợp hai tôn giáo ấy, hoặc khi nó còn
chưa hoàn chỉnh - quá sớm - không phải như một sự hòa giải hậu nghiệm của
hai cực đoan, mà là chuyển từ cái này sang cái kia: là điểm trung độ của một
chuỗi do logic nội tại của nó, về địa lý và lịch sử, có xu hương sẽ phát triển từ
nay về sau về phía Hồi giáo; bởi vì tôn giáo này - người Hồi giáo chiến thắng ở
điểm này - đại diện cho hình thái phát triển nhất của tư tưởng tôn giáo, tuy
không phải vì thế mà là tư tưởng tôn giáo hay nhất; thậm chí tôi còn có thể nói,
chính vì lý do đó, nó là cái đáng ngại nhất trong cả ba.
