được giải quyết bằng việc ta buộc phải trao một ý nghĩa cho những cái gần
nhất và từ chối với những cái xa nhất; trong khi chân lý thì lại nằm trong một
sự mở rộng dần dà của ý nghĩa, nhưng là theo trật tự ngược lại và được thúc
đẩy cho đến bùng nổ.
Vậy nên, là nhà dân tộc học, tôi không còn là người duy nhất phải chịu đau
khổ về một mối mâu thuẫn vốn là mâu thuẫn của toàn thể nhân loại và tự nó
mang trong chính mình cái lý do của nó. Mâu thuẫn chỉ còn khi tôi cô lập các
cự đoan: hành động có ích gì, nếu tư duy chỉ đạo hành động lại đưa tới chỗ
khám phá ra sự vô nghĩa? Nhưng không thể đạt được ngay tức thì đến khám
phá này: tôi cần phải tư duy về nó và tôi không thể một lúc mà tư duy ngay
được về nó. Phải có đến mười hai chặng, như trong Boddhi; dù có ít hơn hay
nhiều hơn, thì chúng cũng cùng tồn tại, và để đi tới được điểm kết cùng, tôi
buộc phải thường xuyên sống những tình huống mà mỗi cái đều đòi hỏi một
điều gì đó ở tôi: tôi mắc nợ con người cũng như tôi mắc nợ với nhận thức. Lịch
sử, chính trị, đời sống kinh tế và xã hội, thế giới vật chất và ngay cả bầu trời
kia đều bao bọc tôi trong những vòng tròn đồng tâm mà tôi không thể nào
thoát ra được bằng tư duy nếu không chịu nhường lại cho mỗi vòng đó một
phần của con người tôi. Giống như một hòn sỏi tạo nên những vòng xoắn trên
mặt nước khi đâm xuyên mặt nước, để đến đáy trước hết tôi phải nhảy xuống
nước đã.
Thế giới đã bắt đầu không có con người và sẽ kết thúc không có con người.
Những thể chế, những phong tục và những tập quán tôi đã dành cả cuộc đời để
ghi chép thống kê và cố tìm hiểu biết, là một lớp váng phù du của một sáng
So với nó tất cả những thứ kia chẳng hề có mảy may ý nghĩa gì, nếu không
phải chỉ là để cho nhân loại diễn vai trò của mình trong đó. Vai trò đó không hề
tạo được cho con người một vị trí độc lập và nỗ lực của con người - dù vô
vọng - là chống lại một cách vô hiệu một sự suy tàn phổ biến, thì chính anh ta
cũng giống như cỗ máy, có thể hoàn thiện hơn những cỗ máy khác, chỉ cố đưa
đến sự tan rã của một trật tự nguyên lai và đẩy một chất liệu được tổ chức
mạnh mẽ lao vào một tình trạng trơ ỳ ngày càng nặng nề và tới một lúc nào đó
