vẻ đe dọa bởi sức sống của chúng, nhưng cũng cho phép đa dạng hóa và tăng
sinh gấp bội các mùa gieo hạt. Nhân loại bước vào thời kỳ độc canh, nó chuẩn
bị để sản sinh ra nền văn minh với số lượng lớn, giống như trồng củ cải. Món
ăn thường ngày của nó chỉ còn có món ấy.
Xưa kia, người ta mạo hiểm tính mạng ở Ấn Độ hoặc ở châu Mỹ để mang về
những của cải mà ngày nay chúng ta coi là đáng nực cười: gỗ để đốt than (từ
đó có cái tên Brésil)
, thuốc nhuộm màu đỏ hoặc quả hồ tiêu, mà vào triều đại
Henri IV, người ta điên rồ đến mức Triều đình để những hạt hồ tiêu ở trong các
hộp kẹo để nhấm nháp. Những rung động của thị giác hay khứu giác ấy, cái
màu nóng ấm vui con mắt ấy, cái cảm giác nóng bỏng thanh tao trên mặt lưỡi
ấy, bổ sung thêm một màu sắc mới cho bàn phím giác quan của một nền văn
minh đã biết quá rõ sự nhạt nhẽo của mình. Liệu rồi chúng ta có nói rằng, bằng
một sự đảo ngược hai lần, những ông Marco Polo hiện đại của chúng ta mang
về cũng từ chính dải đất ấy, lần này dưới hình thức những tấm ảnh chụp, những
cuốn sách và những chuyện kể, các món gia vị tinh thần mà xã hội chúng ta
đòi hỏi một cách bức xúc hơn khi tự thấy mình đang chìm đắm vào buồn chán?
Tôi thấy một so sánh khác có ý nghĩa hơn. Bởi vì những thứ gia vị hiện đại
ấy, dù ta có muốn hay không, là những thứ giả tạo. Chắc chắn không phải vì
bản chất của chúng đơn thuần mang tính tâm lý; mà là vì, dù cho người kể
chuyện có trung thực đến đâu, anh ta cũng không thể, không còn có thể mang
chúng về cho chúng ta dưới một hình thái xác thực. Để cho chúng ta đồng ý
tiếp nhận chúng, bằng một thủ đoạn mà ở những người thành thật nhất chỉ là
vô ý thức, cần phải lựa chọn và sàng lọc các kỷ niệm và đem cái sáo rỗng thay
cho cái sống thực. Tôi mở những cuốn sách kể chuyện ấy của các nhà thám
hiểm: một bộ lạc này, mà người ta mô tả với t như là bộ lạc man rợ và còn lưu
giữ cho đến thời đại hiện nay những tập tục chẳng biết của một nhân loại
nguyên thủy nào đấy, được vẽ lại sơ sài trong vài chương sách nhẹ bỗng, tôi đã
trải qua nhiều tuần lễ của cuộc đời sinh viên để ghi chú những tác phẩm mà,
thế là đã năm mươi năm, đôi khi thậm chí chỉ vừa mới đây, các nhà khoa học
đã dành công sức nghiên cứu, trước khi sự tiếp xúc với người da trắng và
những căn bệnh truyền nhiễm đi liền theo đó còn chưa biến họ thành một
