nữa không? Vậy theo cái đạo của Hứa tử, thành ra bảo nhau mà làm điều
giả dối. Như thế thì trị thế nào được quốc gia?” (Đằng Văn Công, thượng).
Theo cái thuyết của Hứa Hành, thì chỉ nói cái lượng là dài ngắn, nặng nhẹ,
lớn nhỏ, để định giá bằng nhau mà thôi, chứ không nghĩ đến cái phẩm là
tinh thô, xấu đẹp, khéo vụng. Mạnh Tử lấy cái phẩm của vật không thể
đồng được mà bác thuyết của Hứa Hành.
Cái quan niệm cho người ở trong xã hội có giai cấp và vạn vật ở trong vũ
trụ có sai đẳng là một điều rất trọng yếu trong Nho giáo. Có giai cấp, có sai
đẳng, thì mới có cái đạo điều hòa, khiến cho vạn vật các đắc kỳ sở để cùng
nhau theo thiên lý mà lưu hành, mà tiến hóa ở trong trật tự. Thiết tưởng đó
là sở trường của Nho giáo.
Văn từ và học vấn của Mạnh Tử. Mạnh Tử là người hiểu rõ cái đạo của
Khổng Tử và lại lĩnh hội được hết các ý nghĩa uyên áo trong sáu kinh. Ông
rất sùng bái Khổng Tử, cho nên điều gì ông cũng thường hay lấy Khổng Tử
làm tiêu chuẩn. Ông nói: “Khổng Tử thánh chi thời giả dã
孔子，聖之時者
也: Khổng Tử là bậc thánh về thời vậy”. Nghĩa là Ngài có gồm hết cả cái
đức tốt của bậc thánh khác, và ở vào thời nào cũng ứng dụng được. Ông lại
nói: “Khổng Tử là bậc tập đại thánh”. Tập đại thánh là nói gồm cả tiếng
kim thanh và tiếng ngọc chấn. Kim thanh là tiếng chuông khởi đầu để điều
lý cả các tiếng hòa nhạc, ngọc chấn là tiếng khánh cuối cùng để điều lý cả
các tiếng hòa nhạc. Điều lý lúc đầu là việc trí, điều lý lúc cuối là việc
thánh” (Vạn Chương, hạ). Ý nói là Khổng Tử có đủ cả trí và đức, gồm cả
mối đầu và mối cuối cái đạo rất hoàn toàn vậy.
Ông muốn đem sở đắc của ông để tùy thời mà hành đạo. Ông thấy thuở ấy
nhà Chu đã suy nhược lắm rồi, vua các nước chư hầu không ai biết đến vua
nhà Chu nữa, cho nên không những là ông không nói đến sự tôn nhà Chu
như Khổng Tử, mà lại khuyên vua các nước nên làm điều nhân chính để
làm vương cả thiên hạ. Dẫu ông không gặp được cơ hội mà thi thố tài năng
của mình, song nhờ có những lời biện luận mạnh mẽ của ông mà cái đạo
của thánh nhân sáng rõ ra được. Thật ông là một người có công rất lớn
trong Nho giáo. Nhưng vì cái học của ông không được thuần túy và hàm
