THIÊN I. THƯỢNG CỔ THỜI ĐẠI
Nguyên lúc đầu người Tàu ở phía tây bắc tràn xuống miền Hoàng Hà đánh
đuổi người Miêu tộc ở bản xứ đi rồi mỗi họ chiếm giữ lấy một chỗ để làm
khu vực của mình. Họ nào cũng có người tộc trưởng làm đầu, cai quản cả
người trong họ ở khu vực ấy, gọi là hậu
后, tức là ông vua một xứ nhỏ.
Những xứ nhỏ ấy có đến hàng nghìn, hàng vạn, cho nên mới gọi là vạn
bang
萬邦. Các ông hậu ấy lại chọn lấy một ông hậu khác có tài, có đức, lập
lên làm đế tất cả các nước gọi là nguyên hậu
元后, về sau xưng là thiên tử
天子. Các hậu gọi là chư hầu 諸侯, ai ở nước nào trị nước ấy, nhưng phải
phục tòng mệnh lệnh nguyên hậu và hàng năm phải triều cống.
Hậu trị một nước, hay đế trị cả thiên hạ đều theo cái chế độ gia tộc. Nhà thì
có cha làm chủ, coi cả các con. Trong các con có đứa lớn đứa nhỏ: Lớn là
anh, nhỏ là em. Anh có quyền sai bảo em, em phải phục tòng anh. Nước thì
có vua làm chủ, có quan để coi mọi việc, giúp vua mà trị dân. Ở trong nước
cùng như ở trong nhà, bao giờ cũng phải giữ tôn ti, trật tự rất nghiêm,
nhưng cha phải bảo thủ quyền lợi của các con, vua phải bảo thủ quyền lợi
của dân. Con thì yêu kính cha, dân thì tôn kính vua. Đại để việc chính trì
của dân tộc Tàu về đời thượng cổ giản dị và rõ rệt như thế.
Tin Trời và quỉ thần. Song việc chính trị chỉ giữ được trật tự bề ngoài mà
thôi, còn như sự sống, chết bất thường, việc cát, hung, họa phúc, lắm khi
không biết tự đâu xảy đến, sự làm ăn lại khó khăn, khi lo sợ, lúc ốm đau,
thường không phải là tại việc chính trị mà sinh ra, tất là người ta đổ cho tại
cái thế lực gì ở ngoài cuộc nhân sinh chủ trương những điều ấy. Bởi thế mới
có sự tin quỉ, tin thần, và sự cúng tế cầu nguyện, v.v. Phàm ở trong trời đất,
cái gì có hình, hoặc là vận động được như mặt trời, mặt trăng, sao, núi,
sông, sấm, chớp, gió, mưa, v.v. là người ta cho có thần cả; và cho những
thần ấy đều can thiệp đến sự sinh hoạt của người. Đó là cái lòng tín ngưỡng
của dân tộc nào lúc đầu cũng thế.
Đã có người, lại có quỉ, có thần, thì tất là có một cái thế lực nào nữa rất to
hơn, chủ trương cả toàn thể trong vũ trụ. Cứ lý tự nhiên mà suy ra: Nhà có
