cái ý nghĩa ấy cho âm dương và ngũ hành là cái khí nhất định, cho nên mới
thành ra nhiều sự sai lầm.
Lúc âm dương đã phân định thì cái khí khinh thanh lên làm trời, cái khí
trọng trọc xuống làm đất, ở giữa khoảng trời đất, âm dương điều hòa với
nhau mà sinh ra muôn vật, vật nào bẩm thụ được nhiều thanh khí thì làm
thần, làm thánh, vật nào bẩm thụ được ít thì làm người thường hay là các
loài khác.
Thiên nhân tương dữ. Tự đời thượng cổ, người Tàu đã có tư tưởng cho
người ta sinh ra ai cũng bẩm thụ cái tính của Trời. Cái tính ấy tức là một
phần thiên lý. Vậy Trời với người quan hệ nhau rất mật thiết lắm. Bởi thế
mới lấy pháp tắc tự nhiên của Trời làm mô phạm của người và cho thiên
luân là nhân luân, thiên đạo là nhân đạo. Kinh Thi nói rằng: “Thiên sinh
chưng dân, hữu vật hữu tắc, dân chi bỉnh di, hiếu thị ý đức
天生蒸民，有
物有則。民之秉彝，好是懿 德: Trời sinh ra dân, có hình phép, dân giữ
tính thường, muốn có đức tốt”. Trời sinh ra người, cho người có lòng muốn
đức tốt, thì người phải lấy Trời làm gốc, phải kính Trời, sợ Trời, và phải
theo cái bản tính của Trời đã phú cho mà ăn ở cho hợp với đạo Trời.
Cái tư tưởng đặc biệt của người Tàu là cho thiên đạo và nhân sự quan hệ
với nhau. Trời là cái công lý tự nhiên lưu hành khắp cả mọi nơi. Vậy kính
Trời và sợ Trời là phải giữ mình lúc nào cũng kính cẩn, lúc ngồi im lặng
một mình cũng như lúc làm công kia việc nọ, bao giờ cũng phải theo thiên
lý mà hành động: Làm việc gì hợp với lẽ trời là phải, là hay, nghịch với lẽ
trời là trái, là dở. Trời với người liên lạc với nhau mật thiết như thế, thì tất
có thể tương cảm tương ứng được. Vậy nên người Tàu hay dùng bốc phệ,
nghĩa là hay bói mai rùa và bói cỏ thi. Thiên Hồng Phạm trong Kinh Thư
nói rằng: “Nhữ tắc hữu đại nghi, mưu cập nãi tâm, mưu cập khanh sĩ, mưu
cập thứ nhân, mưu cập bốc phệ
汝則有大疑，謀及乃心，謀及卿士，謀
及庶人，謀及卜筮: Ngươi (vua) có điều ngờ lớn, thì tự trong bụng suy
nghĩ cho kỹ, rồi bàn với khanh sĩ, hỏi những thứ nhân, hỏi bốc phệ”. Trước
hết mình phải xét kỹ, rồi mới bàn với người, nếu còn hồ nghi nữa thì sau
cùng mới dùng bốc phệ. Dùng bốc phệ là hỏi quỉ thần để biết sự cát, hung.
Quỉ thần là âm dương bất trắc, mà nhân sự thì cũng không ra ngoài được cái
