lẽ điều hòa của âm dương và ngũ hành, cho nên ta có thể lấy âm dương và
ngũ hành mà đoán được việc lành, việc dữ. Bởi thế, khi có việc quan, việc
nước, hay việc tế tự là các vua chúa đều phải bói rồi mới dám quyết. Thành
thử bốc phệ bao giờ cũng có địa vị rất hệ trọng trong hành vi của người ta.
Vua chúa đời xưa đều phải đặt quan thái bốc để giữ việc bói toán.
Tông giáo. Trời là lý nhưng là cái lý linh diệu vô cùng, làm chủ tể cả muôn
vật và ở chỗ nào cũng có, cho nên người ta phải kính Trời và sợ Trời. Vì có
lòng kính sợ ấy mới đặt ra lễ nghi rất tôn nghiêm để tế Trời và tế quỉ thần.
Nhưng Trời là chí tôn, thì chỉ có thiên tử là người đã chịu mệnh Trời mà trị
muôn dân, mới được quyền thay muôn dân để tế Trời và quỉ thần, còn chư
hầu thì ai ở phương nào tế thần phương ấy, các quan và kẻ sĩ thì tế tổ tiên
trong nhà. Sự tế tự ấy nói rõ ràng ở trong sách Lễ Ký, thiên Khúc lễ hạ:
“thiên tử tế thiên địa, tế tứ phương, tế sơn xuyên, tế ngũ tự; chư hầu
phương tự, tế ngũ tự; đại phu tế ngũ tự; sĩ tế kỳ tiên
天子祭天地，祭四
方，祭山川，祭五祀; 諸侯方祀，祭五祀; 大夫祭五祀; 士祭其先: thiên
tử tế trời đất, tế bốn phương, tế núi sông, tế ngũ tự; chư hầu tế phương mình
ở, tế ngũ tự; quan đại phu tế ngũ tự; kẻ sĩ tế tổ tiên, Ngũ tự là tế thần cửa,
ngõ, giếng, bếp và ở giữa nhà.
Xem thế thì biết rằng người đời xưa lấy việc tế tự làm quan trọng lắm, mà
trong sự tế tự của người Tàu có cái đặc sắc là việc thờ cúng tổ tiên. Sách Lễ
Ký nói rằng: “Vạn vật bản hồ thiên, nhân bản hồ tổ
萬物本乎天, 人本乎祖:
Muôn vật gốc ở Trời, người gốc ở tổ”. Ngoài việc thờ Trời ra thì việc thờ tổ
tiên là trọng hơn cả. Trời thì chỉ có thiên tử mới được tế mà thôi, còn tổ tiên
thì từ vua quan cho chí nhân dân, ai cũng phải thờ. Sự thờ cũng ấy do sự tin
rằng lúc người ta chết rồi thể phách tan nát đi, nhưng tinh anh hãy còn,
thành ra quỉ. Quỉ cùng thiêng liêng như thần, có thể can thiệp đến việc
người và phù hộ cho con cháu. Nhất là những người lúc sinh thời có tài, có
đức, đã làm vua làm chúa, thì lúc chết lên ở trên trời. Kinh Thi nói rằng:
“Tam hậu tại thiên
三后在天: ba vua ở trên trời”. Ba vua là nói Vương
Quý, Văn Vương và Vũ Vương, tức là ba ông tổ nhà Chu. Lại có chỗ nói
rằng: “Văn Vương trắc giáng, tại đế tả hữu
文 王 陟 降, 在 帝 左 右: Vua
Văn Vương lên xuống ở bên tả bên hữu Thượng Đế”.
