NHO GIÁO - Trang 343

thanh nghị”. Ấy là cái sĩ phong đời Tam Quốc là thế, Nho giáo đến đó lại
phải một lúc mờ tối vậy.
Kế đến đời Lục Triều là Lưỡng Tấn và Tống, Tề, Lương, Trần, thì không
những là Lão học hưng thịnh lên, mà Phật học truyền sang nước Tàu từ đầu
đời Đông Hán đến bấy giờ cũng có thế lực rất mạnh, Phàm những kẻ sĩ
muốn tìm cái tư tưởng sâu xa, thì khi theo Lão học tất theo Phật học. Nho
giáo tuy vẫn là cái học phổ thông trong nước, song ngoài những sự nhật
dụng thường hành ra. Nho giáo thuở ấy chỉ chú trọng về mặt từ phú, vụ lấy
sự văn hoa, chứ không ai lưu tâm đến cái nghĩa lý siêu việt nữa. Thành thử
cái trình độ Nho giáo chịu phần kém hơn cả.
Cái nền Nho giáo xây đắp nên từ đời vua Hán Vũ Đế sở dĩ không đổ nát
được, là nhờ chỗ dân gian tiêm nhiễm cái phong hóa đã lâu, và lại có cái
tính cách thiết thực, vừa làm cho đại đa số của nhân chúng, cho nên bọn
thượng lưu trong xã hội có biến thiên thế nào mặc lòng, cái thế lực của Nho
giáo vẫn vững bền. Bởi vậy vua chúa đời nào cũng phải lấy Nho giáo làm
cơ sở cho sự chính trị và phải tưởng lệ sự học. Đó là chỗ sở trường của Nho
giáo, dẫu có bỏ mất phần cao minh đi nữa, nó vẫn có đủ tư cách mà duy trì
được mãi mãi.
Sự mở mang Nho học. Đời Tam Quốc (220 - 265) nước Tàu chia ra làm ba
nước là Ngụy, Thục, Ngô. Không kể chi những nước ở biên địa, như nước
Thục và nước Ngô, việc học không được mở mang là mấy, nước Ngụy là
đất trung nguyên nước Tàu, nhân vật rất nhiều, cho nên Vũ Vương Tào
Tháo và Văn Đế Tào Phi đều mở nhà thái học ở Lạc Dương để dạy năm
Kinh.
Nhà Tây Tấn (265 — 316) thống nhất thiên hạ, vua Vũ Đế là Tư Mã Viêm
lập nhà học, nhà hiệu ở các châu quận, dựng nhà tích ung, nuôi học sinh đến
hơn 7000 người.
Nhà Đông Tấn (317 - 429) bị giặc Ngũ Hồ đánh phá, phải dời đô về đất
Giang Nam, cũng lập nhà thái học để dạy kẻ sĩ.
Trong đời Nam Bắc Triều, ở phía nam thì có nhà Tống (430 - 478), nhà Tề
(479 - 501), nhà Lương (402 - 566), nhà Trần (567 — 588) đều mở nhà Nho
học quán, hoặc đặt quan quốc tử tế tửu, hoặc đặt quan ngũ kinh bác sĩ để