dạy các kinh. Ở phía Bắc thì có nước Hậu Ngụy (386 — 535), Bắc Tề (552
- 579) và Bắc Chu (556 - 582), tuy là dòng dõi người Hồ vào ở nước Tàu,
nhưng đã nhiễm cái văn hóa của Tàu, cho nên khi lập thành nước, đều sùng
thượng Nho giáo. Nhà Bắc Ngụy (386 — 534) lại có nhiều ông vua tuy
sùng đạo Lão hay đạo Phật, nhưng vẫn chuộng Nho giáo. Vua Đạo Võ Đế
lập nhà thái học, đặt quan bác sĩ, dạy năm Kinh, nuôi sinh viên đến hơn
1000 người. Vua Hiến Văn Đế lập hương học. Lệ định quận lớn thì đặt hai
bác sĩ và bốn trợ giáo, học sinh 100 người. Quận vừa thì đặt bác sĩ hai
người, trợ giáo hai người, học sinh 80 người. Quận nhỏ thì đặt bác sĩ một
người, trơ giáo hai người, học sinh 60 người. Quận nhỏ hơn cả thì đặt bác sĩ
một người, trợ giáo một người, học sinh 40 người. Sau lại có vua Hiến Văn
Đế rất sùng Nho giáo và rất thích giảng đạo thánh hiền.
Nhà Bắc Tề (550-577) tin đạo Phật mà bài xích đạo Lão, nhưng vẫn đặt bác
sĩ dạy Nho giáo.
Nhà Bắc Chu (550-581) rất thích Kinh thuật, vua Thái Tổ thấy lối học đời
nhà Tấn chỉ chuộng văn chương phù hoa, bắt theo cái thể điển mô trong
Kinh Thư mà đổi cái lối học của kẻ sĩ. Đến đời vua Vũ Đế họp tất cả tam
giáo Nho, Lão, Phật, để Nho ngồi trên, thứ đến Lão, dưới cùng đến Phật.
Được ít lâu Vũ Đế bỏ Lão học và Phật học, bắt những người đạo sĩ và sa
môn phải hoàn tục làm dân.
Cách tuyển cử. Cách tuyển cử thì nhà Tào Ngụy lập ra khoa thi Ngũ Kinh,
và phép chọn người chia ra làm chín phẩm. Việc tuyển cử là chức vụ của
quan trung chính, đặt ra ở các châu quận. Hễ khi nào lại bộ lấy người, thì cứ
theo đẳng cấp của quan trung chính đệ lên mà lấy.
Những người làm chức trung chính là người giỏi, có kiến thức, ở các địa
phương. Nhưng rồi sau lâu ngày thành ra tham nhũng; thường cứ bởi sự yêu
ghét, hoặc vì thế lực mà thiên tư cho những nhà có quyền thế, chứ không
biết phân biệt kẻ hiền, kẻ ngu. Bởi vậy Lưu Nghị
劉毅 đời Tây Tấn nói
rằng: “Bậc hạ phẩm không có kẻ cao môn, bậc thượng phẩm không có kẻ
hàn sĩ”.
Đến đời Đông Tấn muốn chọn được nhân tài, bắt những người đã được
tuyển cũ phải thi để lấy hiếu liêm và tú tài. Lệ thi, thì trước thi sách luận,
