cách tuyển cử ấy, mà đặt ra khoa cử lấy thi phú mà chọn người.
Nhà Đường theo lối nhà Tùy mà định lại phép khoa cử, đại lược như sau
này:
Những người do các học quán ở kinh sư và do nhà học, nhà hiệu ở châu
huyện cử ra, gọi là sinh đồ
生徒; những người không học ở nhà học nhà
hiệu mà do thi ở châu, huyện cử ra, gọi là cống cử
貢舉. Những sinh đồ và
cống cử đều phải vào kinh đô thi ở thượng thư sảnh.
Những khoa thi ở thượng thư sảnh thì có: khoa tú tài, phải thi 5 đạo văn
sách, nói về các phương lược; khoa minh kinh, phải thi 10 đạo kinh thiết
(lấy một đoạn sách, viết đoạn đầu và đoạn cuối, bỏ đoạn giữa để thí sinh
viết vào) và 10 đạo kinh sách; khoa tiến sĩ, phải thi 5 đạo văn sách nói về
thời vụ, như những việc hóa tục, giáo dân, v.v. và hai thiên tạp văn. Những
khoa ấy chia ra thượng thượng, thượng trung, thượng hạ, trung thượng. Từ
hạng thượng trung trở lên cho là cập đệ. Lại có khoa minh pháp (thi luật
pháp). khoa minh tự (thi chữ viết). khoa minh toán (thi toán số) thì thi vấn
đáp trước rồi mới thì viết.
Ngoài những khoa ấy là thường khoa, lại có bất thường khoa, là khoa chế
cử của vua định để chọn lấy những người có tài đặc biệt. Khi có khoa chế
cử thì vua ra đầu bài. Thi xong đệ bài ra cho các quan chấm. Ai đỗ cao thì
được bổ làm quan to.
Từ năm Khai Nguyên (713-741) đời vua Huyền Tông về sau, văn nghệ rất
thịnh. Mỗi khoa thi có đến hai ba nghìn người, mà số trúng cử thì 20 người
được một người. Khoa chế cử thì 100 người được một người. Thuở ấy chỉ
có khoa tiến sĩ và khoa minh kinh là thịnh hơn cả. Song khoa tiến sĩ, thì thí
sinh chỉ học thanh vận, và bỏ kinh sử, khoa minh kinh thì chỉ vụ làm thiếp
tụng, chứ không cần nghĩa lý. Bởi vậy vua Huyển Tông bắt những người thi
tiến sĩ, ngoài những bài văn sách, phải làm 10 bài kinh thiếp; những người
thi minh kinh, ngoài những bài kinh thiếp, phải làm mỗi kinh là 10 bài đại
nghĩa.
Phép khoa cử truyền về đời sau là gốc tự nhà Đường. Học thuật đời nhà
Đường lấy khoa cử làm đại biểu, mà khoa cử thì chỉ lấy văn từ làm đại biểu,
chứ không có gì là thực học. Bởi khoa cử và văn từ mà thành ra cái tục
