THIÊN XV. LƯỠNG TỐNG THỜI ĐẠI: NHO GIÁO ĐỜI TỐNG
(960-1280)
Từ Đường mạt diệp trở đi, nước Tàu bị giặc cướp đánh phá, rồi qua sang
đời Ngũ Quý sự chiến tranh không lúc nào nghỉ, thiên hạ loạn lạc, việc Nho
giáo bỏ nát. Đến khi nhà Tống dấy lên, vua Thái Tổ thấy cái mối loạn thuở
ấy thường do bọn võ tướng không có học mà lại có nhiều quyền thế, mới
tìm văn thần để thay võ tướng. Đó là cái nguyên nhân làm cho văn học
hưng thịnh lên vậy.
Vua Thái Tổ nhà Tống vừa lên làm vua, thì bắt sửa thêm những học xá ở
quốc tử giám, tô lại những tượng của tiên thánh và thập triết, cùng vẽ những
hình của thất thập nhị hiền và nhị thập thất tiên nho ở hai bên vách. Thái Tổ
tự làm bài tán Tiên Thánh và Á Thánh, và sai các văn thần chia nhau làm
bài tán chư hiền. Thái Tổ thường bảo các thị thần rằng: “Trẫm muốn các võ
thần đều đọc sách để biết cái đạo làm việc trị”. Bởi vậy người trong nước từ
quan tư cho chí thường dân ai cũng quý văn học.
Vua Thái Tổ lại thấy cái học trọng khí tiết mất hết, đức giáo thật là suy đồi,
cho nên rất chú ý về sự tưởng lệ việc trung tiết, để gây thành cái sĩ phong
trong học giới.
Đời nhà Tống, các vua sùng bái, Khổng Tử và Mạnh Tử rất được tôn trọng.
Vua Chân Tông (998 -1022) đến yết miếu Khổng Tử ở Khúc Phụ và truy
thụy là Chí Thánh Văn Tuyên Vương
至聖文宣王 và phong thất thập nhị
đệ tử cùng nhị thập thất tiên nho làm công, hầu, bá. Vua Thần Tông (1065 -
1085) phong Mạnh Tử làm Châu Quốc Vương, được cùng Nhan Tử phối sự
với Khổng Tử, và lại phong Dương Hùng làm Thành Đô Bá, Hàn Dũ làm
Xương Lê Bá, cùng thờ ở trong miếu. Đời bấy giờ lại có người xin tôn
Khổng Tử làm đế, nhưng vì có nhiều người bàn là không nên, mới thôi.
Đến đời Nam Tống vua Độ Tông (1265 - 1275) lại đem Tăng Tử và Tử Tư
cùng với Nhan Tử và Mạnh Tử thờ làm tứ phối.
Nho giáo truyền đến thế kỷ thứ XI, vào quãng đời vua Nhân Tông (1023 -
1064) thì thật là thịnh. Thuở ấy có những danh nho như Âu Dương Tu
歐陽
