I. TƯỢNG SỐ HỌC
THIỆU UNG
Cái học tượng số phát ra từ Trần Đoàn rồi đến Thiệu Ung mới thành lập.
Thiệu Ung
邵雍 tự là Nghiêu Phu 堯夫, thụy là Khang Tiết 康節 (1011
-1077), người phủ Vệ Huy, tỉnh Hà Nam, thụ nghiệp Lý Chi Tài
李之才,
thuộc về học phái của Trần Đoàn.
Thiệu Khang Tiết là người có đức hậu tài cao, học rất rộng, hiểu rõ cái bí
truyền của hà đồ và tiên thiên tượng số. Tính ông không tham danh lợi, mấy
lần vua nhà Tống triệu ra làm quan, ông cáo bệnh không chịu ra.
Những sách của ông làm và có truyền ở đời là Hoàng cực kinh thế
皇極經
世, Tiên thiên đồ 先天圖, Ngư tiều vấn đối 魚樵問對, Vô danh công truyện
無名公傳.
Hoàng cực kinh thế. Trong những sách ấy có Hoàng cực kinh thế là trọng
yếu hơn cả. Sách ấy làm theo lý thuyết Kinh Dịch và kinh Thái Huyền của
Dương Hùng, có 60 thiên, nói về tượng số của trời đất, sự biến hóa của lý
Thái Cực và đạo của Thánh hiền. Thiệu Khang Tiết lấy những quẻ của vua
Phục Hi đã vạch ra mà định tượng số, lập thành một học thuyết.
Ông nói rằng: “Vật mà lớn thì không gì bằng trời đất, thế mà cũng có chỗ
hết. Cái lớn của trời thì đến âm dương là hết. Cái lớn của đất thì đến cương
nhu là hết. Trời bởi động mà sinh ra, đất bởi tĩnh mà sinh ra vậy. Một động,
một tĩnh giao với nhau, mà cái đạo của trời đất hết vậy. Lúc mới động thì
dương sinh, động đến cực thì âm sinh. Một âm, một dương giao với nhau,
mà cái dụng của trời đất hết vậy. Lúc đầu mới tĩnh thì nhu sinh, tĩnh đến
cực thì cương sinh. Một cương, một nhu giao với nhau, mà cái dụng của đất
hết vậy.
“Cái lớn của sự động gọi là thái dương, cái nhỏ của sự động gọi là thiếu
dương; cái lớn của sự tĩnh gọi là thái âm, cái nhỏ của sự tĩnh gọi là thiếu
âm. Thái dương làm mặt trời, thái âm làm mặt trăng, thiếu dương làm các
