THỜI KỲ THỨ NHẤT
Thời kỳ thứ nhất vào quãng sơ diệp nhà Minh, kể từ đời vua Thái Tổ (1368-
1398) đến đời vua Thành Tổ (1403-1424). Trong khoảng hơn một nửa thế
kỷ ấy, nền nước mới dựng lên, các học giả hãy còn học theo lối học của nhà
Nguyên, chưa ai xướng xuất ra cái học thuyết nào mới. Song thuở ấy đã có
những danh nho như Lưu Cơ, Tống Liêm, Phương Hiếu Nhu, Tào Đoan
đều có chí xây đắp lên cái nền Nho học, cho nên về sau có các đại nho lũ
lượt ra đời và sáng lập ra các học phái có giá trị ở đời nhà Mình.
Lưu Cơ. Lưu Cơ
劉基, tức là Bá Ôn 伯温 (1311-1375), người đất Thanh
Điền, tỉnh Chiết Giang, đỗ tiến sĩ cuối đời nhà Nguyên. Ông học hết kinh
sử, không có sách gì là không đọc và lại tinh thâm về cái học tượng vĩ. Làm
quan với nhà Nguyên không đốc chí, ông bèn bỏ quan về quê ở. Lúc vua
Thái Tổ nhà Minh mới dấy nghiệp, lấy lễ vời ông đến. Ông làm bài vụ 18
điều trình lên, vua Thái Tổ lấy làm mừng lắm, cho ở lễ hiền quán, rồi sau
cất lên làm quảng văn quán học sĩ. Đến khi việc nước đã định rồi, ông được
phong làm Thành Ý Bá
誠意伯, đứng đầu công thần nhà Minh.
Ông bàn mưu định kế giúp vua Thái Tổ và hết lòng khuyên vua tưởng lệ
việc học, cho nên đời sau cho ông là có công lớn với Nho giáo.
Tống Liêm. Tống Liêm
宋濂, tự là Cảnh Liêm 景濂 (1309-1373) người đất
Phố Giang, tỉnh Chiết Giang. Cái học của ông rất thuần chính. Vua nhà
Nguyên cho làm hàn lâm viện biên tu, nhưng vì có mẹ già, cho nên ông
không nhận, rồi vào ở núi Long Môn làm sách. Vua Thái Tổ dấy lên, đón về
làm chức Giang Nam đề học để dạy Thái Tử học các kinh. Năm Hồng Võ
thứ hai (1369) ông được chiếu cử làm bộ sử nhà Nguyên, rồi được bổ chức
hàn lâm viện học sĩ. Ông chuyên nghề dạy học, nhất cử nhất động đều theo
lễ phép để theo cho đúng đạo. Công nghiệp của ông tuy không bằng Lưu
Cơ, nhưng có công về việc định lễ nhạc.
Phương Hiếu Nhụ. Phương Hiếu Nhụ
方孝孺, tự là Hi Trực 絺直 (1358-
1403), người huyện Ninh Hải, tỉnh Chiết Giang, theo học Tống Liêm. Ông
