kháng chuộng văn nghệ, thường lấy việc làm cho sáng vương đạo, và khiến
nước được thái bình làm chức vụ của mình. Đến đời vua Huệ Đế (1399-
1402) làm chức thị giảng học sĩ. Khi Yên Vương dấy binh tranh ngôi,
Phương Hiếu Nhụ thảo hết các tờ chiếu tờ hịch để lấy binh cần vương
chống với Yên Vương. Sau Yên Vương lấy được Nam Kinh, Hiếu Nhụ bị
bắt, Yên Vương bảo thảo tờ chiếu lên ngôi, Hiếu Nhụ ném bút đi và khóc
mà nói rằng: “Chết thì chết, tờ chiếu không thảo được”. Yên Vương giận
đem giết đi.
Phương Hiếu Nhụ có chí khí hơn người, mỗi khi đặt ra bài văn nào, thì
thiên hạ tranh nhau truyền tụng. Đức hạnh của ông đủ tỏ ra là một nhà chân
nho, lấy tiết nghĩa làm gương cho đời.
Tào Đoan. Tào Đoan
曹端, tự là Chính Phu 正夫, hiệu là Nguyệt Xuyên 月
川 (1376-1434), người đất Thằng Trì, tỉnh Hà Nam. Ông đỗ hương thí đời
Vĩnh Lạc, rồi vào thi đình đỗ phó bảng, bổ đi làm quan học chính ở Hoắc
Châu, thuộc Sơn Tây.
Tính ông ghét những sự mê tín, cho nên những thuyết luân hồi, họa, phúc,
hoặc phong thủy, vu hích, cùng là xem ngày tốt tháng lành, v.v. Là ông
không tin gì cả. Ông lấy những việc nhân luân luật dụng làm thành quyển
sách gọi là Dạ hành chúc, ý nói người ta ở trong lưu tục như người đi đêm,
phải lấy quyển sách ấy làm bó đuốc để soi cho sáng.
Cái học của ông không do có thầy truyền, tự ông suy nghĩ lấy mà hiểu rõ
cái ý của tạo hóa. Ông cho trong thiên hạ không có một vật gì ở ngoài cái
tính, Cái lý Thái Cực là tâm, vậy cái động, tĩnh của tâm là âm dương, nhật
dụng thù tạc là sự biến và hợp của ngũ hành. Ông lấy việc thờ cái tâm làm
con đường vào đạo. Cho nên nói rằng: “Sự sự đô ư tâm thượng tố công phu,
thị nhập Khổng môn để đại lộ
事事都於心上做工夫，是入孔門底大路:
Cái công phu làm mọi việc đều ở cái tâm mà ra, ấy là con đường lớn vào
cửa Khổng”.
Ông là người mở ra cái mối tâm học ở đời nhà Minh; về sau những nhà tâm
học như Trần Hiến Chương, Trạm Nhược Thủy và Vương Thủ Nhân đều
chịu cái ảnh hưởng ấy cả.
