Tại Pháp, vào mùa xuân và mùa hè năm 1946, trong những cuộc hội đàm
về tương lai của khu vực nam Trung Hoa, bao gồm cả Sài Gòn, tôi rất ngạc
nhiên khi biết rằng Chủ tịch Hồ Chí Minh được trọng vọng như một
nguyên thủ quốc gia và sử dụng tư cách đó để đàm phán với Pháp. Jean
Sainteny, viên toàn quyền trước đây của Pháp tại Việt Nam, vào tháng 3 đã
ký một bản thoả thuận rằng việc có đưa Sài Gòn vào nhà nước độc lập ở
Bắc Việt Nam hay không sẽ được quyết định thông qua trưng cầu dân ý.
Nhưng chính phủ Pháp không có ý định thực hiện bản thoả thuận đó. Việc
làm này cùng với ý đồ rõ ràng của Pháp muốn dùng vũ lực biến Bắc Việt
Nam một lần nữa thành thuộc địa đã khiến cho hai bên nổ súng giao chiến
vào cuối năm 1946. Trong năm năm làm quan chức và tư vấn phụ trách về
Việt Nam, tôi không hay biết gì về giai đoạn lịch sử này hoặc ít nhất là về
tầm quan trọng của nó. Tới cuối mùa hè, tôi biết về câu chuyện kể trên
thông qua những tài liệu mà tôi đã trích dẫn, những tài liệu mà cho đến nay
tôi vẫn khuyên người Mỹ nên đọc. Điều làm tôi ấn tượng hơn là ở chỗ tình
hình cũng được đánh giá tương tự trong tài liệu tối mật của nghiên cứu
McNamara về giai đoạn đó.
Từ những gì tôi làm cho nghiên cứu McNamara về giai đoạn 1950- 1961,
tôi biết rằng trong thập kỷ 50, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các cộng sự của
ông có đủ mọi lý do để Mỹ, Pháp, cộng đồng quốc tế và trên hết là các
nước đồng minh cộng sản, Liên Xô và Trung Quốc, phản bội lại vì họ đã
không thực hiện được chính xác thoả thuận trong Hiệp định Geneva ký
năm 1954. Hiệp định này quy định rõ khu vực phi quân sự không phải là
biên giới quốc tế chia cắt hai nhà nước độc lập. Năm 1956, họ kêu gọi tổng
tuyển cử với sự giám sát quốc tế để quyết định về chính phủ của nhà nước
Việt Nam thống nhất. Khi còn là quan chức Lầu Năm Góc, tôi không hề
hay biết gì về việc này. Lúc đó tôi tin vào lý lẽ nguỵ biện của Bộ Ngoại
giao Mỹ mà tôi được đọc, thậm chí trong những công văn giấy tờ tối mật về
hiệp định Geneva và việc không tổ chức tổng tuyển cử được.
