trước đó, năm 1946. Tôi phát hiện ra rằng hậu quả của việc vi phạm đó
được cả hai bên nhìn nhận rất rõ.
Khi tôi đọc, tôi thấy một câu trích đã tóm tắt được cả câu chuyện. Đó là lời
đề nghị buồn bã gửi tới Jean Sainteny vào tháng 9-1946 tại Pháp khi kết
thúc hội đàm thất bại, "Tôi không muốn ra đi như thế này. Hãy cho tôi vũ
khí để chống lại những kẻ muốn khuất phục tôi". (Tại Việt Nam, Chủ tịch
Hồ Chí Minh bị các đồng nghiệp chỉ trích gay gắt vì đã ông đã nhượng bộ
để tránh giải quyết mâu thuẫn bằng một cuộc chiến tranh). "Ông sẽ không
hối tiếc về điều đó. Nếu chúng tôi phải chiến đấu, chúng tôi sẽ chiến đấu.
Ông giết được mười lính của tôi thì tôi sẽ giết được một lính của ông, và
cuối cùng chính ông sẽ mệt mỏi và chán chường".
Tính lo xa kỳ lạ trong lời cảnh báo này không chỉ có ở nhà lãnh đạo Việt
Nam. Kể từ tháng 9-1969 khi lần đầu tiên tôi đọc tập đầu tiên của Hồ sơ
Lầu Năm Góc, tôi luôn bị ám ảnh bởi một công văn nội bộ của Mỹ viết một
vài tháng sau khi ông Hồ đưa ra lời cảnh báo. Ngày 19-12-1946, một tháng
sau "sự cố" tàu ngầm, máy bay và pháo binh dội bom trừng phạt xuống khu
dân cư ở Hải Phòng, cướp đi sinh mạng của hơn 6.000 dân thường, chiến
sự đã nổ ra tại Hà Nội. Pháp thực hiện dã tâm - có lẽ là có một không hai
trong số các cường quốc thực dân sau chiến tranh thế giới lần thứ hai -
dùng vũ lực chiếm lại thuộc địa cũ của mình. Bốn ngày sau đó, vào ngày
23-12-1946, John Carter Vincent, Trưởng phòng các vấn đề Viễn Đông gửi
một công văn cho Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Dean Acheson đánh giá tình
hình như sau:
"Mặc dù người Pháp tại Đông Dương đã có những nhân nhượng trước
nguyện vọng tự trị của người Việt Nam, nhưng hành động gây hấn của
Pháp là nhằm giảm bớt quyền lực và thu hẹp phạm vi lãnh thổ của "nhà
nước độc lập"(92) Việt Nam. Người Việt Nam tiếp tục chống lại quá trình
này. Đồng thời bản thân người Pháp cũng phải thừa nhận rằng họ thiếu sức
