Dù nội bộ hay công khai, Ngoại trưởng Mỹ, Rusk và cấp dưới nhiều lần
tuyên bố rằng "tất cả những gì chúng tôi yêu cầu là Bắc Việt Nam hãy để
cho người láng giềng của mình được yên" và tuân thủ các điều khoản của
hiệp định Geneva năm 1954.
Giả thuyết hiểu ngầm và nhiều khi tuyên bố công khai thể hiện ở chỗ hiệp
định này đã sinh ra hai nhà nước tách biệt, độc lập và có chủ quyền, hai
"người láng giềng", Bắc và Nam Việt Nam. Cuối cùng khi tôi đọc hiệp
định, tôi phát hiện ra rằng điều đó hoàn toàn trái ngược với tinh thần của
hiệp định như nó vốn có trên giấy trắng mực đen. Trái ngược đến mức trơ
trẽn.
Và cũng trơ trẽn không kém là việc trong suốt thập kỷ 60 Mỹ thường xuyên
yêu cầu "phải quay lại tuân thủ những điều khoản của hiệp định" trong khi
Mỹ chưa bao giờ có ý định ủng hộ và cho phép tuân thủ những điều khoản
chính trị cốt lõi của hiệp định, kêu gọi tổ chức tổng tuyển cử thống nhất đất
nước.
Nhưng điều đó được phản ánh rất rõ trong các tài liệu tôi đọc được năm
1967 tại Lầu Năm Góc. Tháng 3-1964, Bộ trưởng McNamara đã báo cáo
với Tổng thống Johnson rằng kiến nghị của De Gaulle "trung lập hoá Nam
Việt Nam" bao gồm việc Mỹ rút quân hoàn toàn và rằng: "Đàm phán trên
cơ sở này có nghĩa là Cộng sản sẽ tiếp quản toàn bộ Nam Việt Nam. Chỉ có
sự hiện diện của Mỹ sau năm 1954 mới thống nhất được Nam Việt Nam
trong những hoàn cảnh thuận lợi hơn và cho phép Ngô Đình Diệm từ chối
tuân thủ những điều khoản của hiệp định năm 1954 kêu gọi tổng tuyển cử
"tự do" toàn quốc năm 1956. Những gì tôi đọc được năm 1969 là một bản
hiệp định khác giống hiệp định năm 1954 nhưng đã bị Pháp vi phạm 8 năm
