William Boltz, giáo sư tiếng Hoa cổ (Đại học Washington, Seattle, Mỹ) nói
qua Discovery News: “Có sự gián cách hơn 5.000 năm… Sao quá trình
phát triển chữ viết Trung Hoa diễn ra lâu thế?. Suy diễn dựa trên tương
quan hình thể đơn độc, dọc khoảng thời gian dài như vậy, gần như vô
nghĩa. Bằng cách nào người ta biết rằng hình nọ trong thực tế là hình con
mắt?”. Theo ông nó có thể giống con mắt với người này, nhưng cũng có thể
là cái khác với người kia. “Không có một văn cảnh, bao gồm cả sự am hiểu
về ngôn ngữ liên quan, không thể nói những dấu hiệu này là chữ viết” –
Boltz kết luận.
Bản tin BBC ngày 15.5.2001 nói về việc phát hiện chữ cổ tại
Turkmenistan: “Những ký hiệu trên cái triện dấu bằng đá có thể có quan hệ
với Trung Hoa xa xưa, nhưng Trung Hoa không được tin là đã phát triển
được chữ viết ở thời điểm vật dụng kia ra đời”. Kết luận rất chủ quan của
BBC, rất lạ, hình như quán xuyến một định kiến cứng nhắc xuyên suốt
trong quan niệm của nhiều chuyên gia khảo cổ và ngôn ngữ hàng đầu trời
Tây. Điều này được chứng minh bằng sự dè dặt và hồ nghi của những
người được hỏi ý kiến, hai năm sau đó, khi di vật tại Giả Hồ xuất lộ. Hơn
thế nữa, sự dè dặt của họ chứa đựng những mâu thuẫn và sơ hở đáng ngờ.
Harbottle, người cộng tác với nhóm chuyên gia Trung Quốc nói ngược nói
xuôi đều… xuôi. Một người Trung Hoa bình thường nhất cũng có thể giải
thích để Keightley hết ngạc nhiên: hơn 3.000 năm từ thời Thương – Ân,
tiếng Hoa hiện đại vẫn còn rất nhiều từ không thay đổi chút nào, chữ “mộc”
và chữ “khẩu” là ví dụ rõ nhất. Trong ý nghĩa nào đó của sự tương đối,
5.000 năm từ thời Đồ đá mới đến Thương – Ân chưa chắc đã dài bằng
3.000 năm tiếp liền sau. Câu hỏi của Boltz thì Voltaire đã trả lời từ thế kỷ
thứ 18: “Chúng ta nhận thấy rằng quốc gia ấy tồn tại một cách rực rỡ từ
trên 4.000 năm rồi mà luật pháp, phong tục, ngôn ngữ, cách ăn mặc vẫn
không thay đổi bao nhiêu” [2]. Những đòi hỏi có phần quá khắt khe, nhằm
đưa đến kết luận rõ ràng rằng các ký hiệu kia là chữ viết, vô hình chung
phủ nhận tất cả khám phá khảo cổ có liên quan đến chữ viết trước đó,
